Paadwizer
- Niveau
- Niveau 4
- Jaar uitgave
- 2009
- Uitgeverij
- Utjouwerij Fryslân
- Plaats
- Ljouwert
- Aantal pagina's
- 230
- Genre
-
- psychologyske roman
- Tags
-
- frijheid
- mem-dochterrelaasje
- net-troude mem
- Noard-Sweden
- Taalniveau
- B1
- Lenen bij de bibliotheek
Printe boek fan Biblioteek Fryslân (foar leden fan Biblioteek Fryslân)
Sprutsen boek fan Passend lêzen (foar ast dyslektysk bist)
Over de auteur
Eelkje Tuma (1966) is berne yn Ie. Nei de middelbere skoalle studearre se kulturele antropology oan de Universiteit fan Amsterdam. As ûnderdiel fan har oplieding bestudearre se begraffenisrituelen foar it kultuerhistoarysk museum yn Luleå, in stêd yn it noarden fan Sweden. Dêr learde se har man Mikael Niemi kennen. Se wennet mei man en trije bern yn Pajala, boppe de poalsirkel.
Tuma skriuwt al fan jongs ôf. Se debutearre mei in Frysk ferhaal yn de sammelbondel Mijn refrein is anders út 1984, útjûn by it tsienjierrich bestean fan it Lauwerscollege yn Bûtenpost.
Gelegenheid om in roman te skriuwen krige se neidat se har yn Sweden festige hie. De keunst seach se min ofte mear ôf fan har man, dy't mei skriuwen syn brea fertsjinnet.
Literêre ynspiraasje hellet se út de moderne literatuer, dêrby ek wurk fan jongere Fryske auteurs. Har debútroman Leafste lea ferskynde yn 1996 en is in typysk adolesinsjeroman oer it loskommen fan thús en it studintelibben. Foar it skriuwen fan Paadwizer krige se in wurkbeurs yn it ramt fan de rige 'Fryske modernen'.
Inhoud
Marike, tritich jier, is oersetster fan Sweedske boeken. Yn de stêd Luleå hat se in ôfspraak mei skriuwster Linn Matsson, fan wa't se in boek oan it oersetten is. Se wol graach mei de skriuwster wat saken beprate oer it boek. Lykwols is de wiere reden fan har reis dat se ûntdekke wol wat se no presys mei har libben wol. Dêr komt by dat se swier is en net wit fan wa.
Marike komt telâne yn Noard-Sweden flakby de grins mei Finlân. Yn dat gebiet spilet ek it ferhaal fan it boek Tur dat Marike oan it oersetten is. De haadpersoan fan Tur is de jonge frou Lena. Dy fielt har net thús yn har thúsfermidden dat behearske wurdt troch in strange tsjerklike beweging. Lena ferhuzet úteinlik mei de stêd. Elk haadstik yn Paadwizer bestiet út twa parten. It earste part beskriuwt hieltyd de reis fan Marike, it twadde part beskriuwt in fragmint út it boek Tur. De twa ferhaallinen binne op allerhanne wizen mei inoar ferbûn en komme oan de ein by inoar.
Leesaanwijzingen
Paadwizer is kwa wurdgebrûk, sinsbou en styl net dreech te lêzen. It drege sit 'm yn de konstruksje fan it boek. It bestiet nammentlik út twa ferhaallinen mei dwersferbiningen. Elk fan de 25 haadstikken beskriuwt hieltyd as earste it ferhaal oer Marike. It twadde part fan de haadstikken is hieltyd in haadstik út it boek Tur, it boek dat Marike oan it oersetten is. As lêzer kin men gau de ferhaallinen troch elkoar helje ûnder it lêzen. Yn it begjin komst in protte nammen tsjin, mar ast in ein fierder lêzen hast krijst der mear fet op.
Om over na te denken
Wat dochst as jonge frou ast swier bist fan immen dy't fierder gjin diel útmakket fan dyn libben? Of, wat dochst as jonge frou ast swier bist en witst net fan wa? Wat dochst ast mei dyn fertroude omjouwing of de omjouwing dêr'tst yn grutwurden bist brekke wolst?
Waardering
'Ien fan 'e grutte pluspunten fan Paadwizer fûn ik de manier wêrop't Tuma tusken de regels troch en sûnder der in 'leske' fan te meitsjen, in soad ynformaasje yn it ferhaal wit te smokkeljen oer de Noard-Sweedske kultuer, it Laestadiaanske geloof en de romte wêryn't it ferhaal him ôfspilet.'
Yvonne Dijkstra yn it Friesch Dagblad
'Paadwizer is in boek oer de wrakseling fan froulju mei noarmen en ferwachtingen. In nocht om te lêzen: moai fan sfear en subtyl fan opbou.'
Elske Schotanus yn De Moanne
Opmerkingen
Paadwizer is ferskynd yn de rige 'Fryske Modernen'. Dat is in literêr projekt om nije Fryske literêre talinten te stimulearjen en sa it oanbod fan Frysktalich proaza te fergrutsjen.
Leestips/meer weten
By it boekprofyl op tresoar.nl steane in moai oantal resinsjes.
Samengesteld door
Ans WallingaAanbevolen
Opdrachten
Niveau 3 - Opdrachten
Boek | Tuma, Eelkje Paadwizer |
Nûmer | N3/1 |
Nivo | 3 |
Stúdzjelêst | 2 slu |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | dekôr |
Learst | om de betsjutting fan it dekôr foar in boek te ynterpretearjen |
Opdracht | 1. Sykje in plattegrûn fan Noard-Skandinaavje fan it gebiet dêr't Paadwizer him ôfspilet en meitsje in kopy/print op A4-formaat. |
Makke troch | Ans Wallinga |
Boek | Tuma, Eelkje Paadwizer |
Nûmer | N3/2 |
Nivo | 3 |
Stúdzjelêst | 1 slu |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | betsjutting |
Learst | om it ferhaal te oarderjen |
Opdracht | De struktuer yn Paadwizer is oan de iene kant helder, elk haadstik bestiet út in part oer Marike en is in haadstik út it boek Tur. Oan de oare kant is it lestich om hieltyd de goede ferhaalline fêst te hâlden. |
Bronnen | Op ynternet is in protte ynformaasje te finen oer it meitsjen fan mindmaps. Understeande sites jouwe dúdlike ynformaasje. |
Makke troch | Ans Wallinga |
Niveau 4 - Opdrachten
Boek | Tuma, Eelkje Paadwizer |
Nûmer | N4/1 |
Nivo | 4 |
Stúdzjelêst | 1 slu |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | personaazjes |
Learst |
om twa personaazjes mei-elkoar te ferlykjen |
Opdracht |
Yn Paadwizer draait it benammen om Marike en Lena.
Beide haadpersoanen hawwe oerienkomsten kwa karakter en
omstannichheden. |
Makke troch | Ans Wallinga |
Boek | Tuma, Eelkje Paadwizer |
Nûmer | N4/2 |
Nivo | 4 |
Stúdzjelêst | 2 slu |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | de ein |
Learst |
om de ein fan it boek te ynterpretearjen en te beoardieljen |
Opdracht |
1a. Hoe rint it ferhaal ôf mei Marike? |
Makke troch | Ans Wallinga |
Niveau 5 - Opdrachten
Boek | Tuma, Eelkje Paadwizer |
Nûmer | N5/1 |
Nivo | 5 |
Stúdzjelêst | 2 slu |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | resepsje |
Learst | hoe't it boek ûntfongen is yn kritiken |
Opdracht | 1. Lês earst de literêre teory oer resinsjes yn Basisboek literatuur of de yngong 'Recensie' op Wikipedia |
Bronnen | * 'Argumenten yn recensies', in Joke van Balen e.a., Basisboek literatuur. Grins 2009, s. 182 - 191. |
Makke troch | Ans Wallinga |
Boek | Tuma, Eelkje Paadwizer |
Nûmer | N5/2 |
Nivo | 5 |
Stúdzjelêst | 1 slu |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | sjenre |
Learst | om it sjenre fan in boek te ynterpretearjen |
Opdracht | Paadwizer is in psychologyske roman. De psychologyske roman is in subsjenre fan de roman, dêr't de neidruk yn leit op de beskriuwing fan it ynderlik fan in personaazje. |
Makke troch | Ans Wallinga |
Docenteninformatie
Yntroduksje
Eelkje Tuma (1966) is berne yn Ie. Nei de middelbere skoalle studearre se kulturele antropology oan de Universiteit fan Amsterdam. As ûnderdiel fan har oplieding bestudearre se begraffenisrituelen foar it kultuerhistoarysk museum yn Luleå, in stêd yn it noarden fan Sweden. Dêr learde se har man Mikael Niemi kennen. Se wennet mei man en trije bern yn Pajala, boppe de poalsirkel.
Tuma skriuwt al fan jongs ôf. Se debutearre mei in Frysk ferhaal yn de sammelbondel Mijn refrein is anders út 1984, útjûn by it tsienjierrich bestean fan it Lauwerscollege yn Bûtenpost.
Gelegenheid om in roman te skriuwen krige se neidat se har yn Sweden festige hie. De keunst seach se min ofte mear ôf fan har man, dy't mei skriuwen syn brea fertsjinnet.
Literêre ynspiraasje hellet se út de moderne literatuer, dêrby ek wurk fan jongere Fryske auteurs. Har debútroman Leafste lea ferskynde yn 1996 en is in typysk adolesinsjeroman oer it loskommen fan thús en it studintelibben. Foar it skriuwen fan Paadwizer krige se in wurkbeurs yn it ramt fan de rige 'Fryske modernen'.
Ynhâld
Marike, tritich jier, is oersetster fan Sweedske boeken. Yn de stêd Luleå hat se in ôfspraak mei skriuwster Linn Matsson, fan wa't se it boek Tur oan it oersetten is. Se wol graach mei de skriuwster wat saken beprate oer it boek. Lykwols is de wiere reden fan har reis dat se ûntdekke wol wat se no presys mei har libben wol. Dêr komt by dat se swier is en net wit fan wa.
Marike komt telâne yn Noard-Sweden flakby de grins mei Finlân. Yn dat gebiet spilet ek it ferhaal fan it boek Tur. De haadpersoan fan Tur is de jonge frou Lena. Dy fielt har net thús yn har thúsfermidden dat behearske wurdt troch in strange tsjerklike beweging. Lena ferhuzet úteinlik mei de stêd.
Tuma fertelt yn Paadwizer om en om de reis fan Marike en in fragmint út it boek Tur. De twa ferhaallinen binne op allerhanne wizen mei inoar ferbûn en komme oan de ein by inoar.
Swierte
Alle 25 haadstikken yn Paadwizer besteane út twa parten. It earste part bekriuwt hieltyd it ferhaal fan Marike (yn sy-perspektyf), it twadde part is it fiktive boek Tur (yn ik-perspektyf) dat Marike út it Sweedsk wei oan it oersetten is. Foar in N3-lêzer is dat dreech, om't beide ferhaallinen yn de rin fan it boek in protte fan elkoar wei krije en yn mekoar ferfrissele reitsje. Foar de N4- en N5-lêzer sit dêr de útdaging.
Foar in N3-lêzer binne de psychologyske kwestjes en it plak fan hanneljen nijsgjirrich. De N4-lêzer sil niget ha oan it de struktuer fan it boek, wylst de N5-lêzer ferbannen lizze kin tusken de twa ferhaallinen en de kulturele kontekst wurdearje kin.
Diminsjes |
Yndikatoaren |
Taljochting | komplisearjende faktoaren |
Algemiene fereasken (om tekst begripe te kinnen) |
Reewilligens |
De lêzer moat ree wêze om him oer te jaan oan in boek dat bestiet út twa ferhalen (it ferhaal oer Marike en it ferhaal oer Lena) dy't yn mekoar ferfrissele binne. Pas yn de rin fan it ferhaal wurdt dúdlik hoe't beide ferhaallinnen mei mekoar te krijen hawwe. Benammen foar in N3-lêzer is dat dreech. Foar in N4- en N5-lêzer sit hjir in útdaging. |
Ynteresses |
Paadwizer is geskikt foar lêzers dy't hâlde fan psychologyske fraachstikken dy't spylje kinne by jonge froulju. In N3-lêzer sil dat psychologyske aspekt oansprekke. |
|
Algemiene kennis |
Net fereaske, want alles wurdt útlein. |
|
Spesifike literêre en kulturele kennis |
Net fereaske. |
|
Fertroud mei literêre styl |
Wurdgebrûk |
It wurdgebrûk yn Paadwizer is net lestich. Allinne oan it wurdbyld fan de Sweedske nammen fan de doarpen en stêden sil de lêzer wenne moatte. |
Sinskonstruksjes |
De sinnen binne koart en net kompleks. Foarbyld: ' "Ik fiel my net hielendal lekker", antwurde se. It slagge har net om fleurich te wêzen. It wie ek sa'n aparte sitewaasje. Ynienen siet Hylke hjir neist har op de bank yn Sweden' (side 116). |
|
Styl |
De styl yn Paadwizer is tagonklik. |
|
Fertroud mei literêre prosedees |
Aksje |
Yn it ferhaal fan Marike sit mear aksje en dialooch as yn it ferhaal fan Lena. |
Gronology |
It ferhaal fan Marike wurdt gronologysk ferteld mei flashbacks oer har allinnichsteande mem en it libben mei har partner Hylke fan foar de reis nei Sweden ta. |
|
Ferhaalline(n) |
Paadwizer is opboud út twa ferhaallinen. As earste it ferhaal fan Marike dy't in reis nei Noard-Sweden ûndernimt om der achter te kommen wat se wol mei har libben. As twadde it fiktive boek Tur dat Marike oan it oersetten is. |
|
Perspektyf |
It ferhaal fan Marike wurdt ferteld troch in personale sy-ferteller. It boek Tur is in ik-roman en wurdt ferteld troch de haadpersoan Lena. |
|
Betsjutting |
Ien fan de tema's yn Paadwizer is it sykjen fan jins eigen paad yn it libben al wykt dat ôf fan de hearskjende noarmen. Dat tema wurdt yn de twa ferhaallinen fan it boek útwurke. In N3-lêzer sil dat tema werkenne en wurdearje. |
|
Fertroudheid mei literêre personaazjes |
Karakters |
Beide ferhaallinen hawwe elk in haadpersoan. De lêzer folget Marike op har reis nei Noard-Sweden om de skruwster fan Tur, Linn Mattson, te moetsjen. De haadpersoan yn Tur is Lena. De omstannichheden en problemen fan beide froulju komme foar in part oerien. |
Hoemannichte |
Yn beide ferhaallinen komme in grut tal persoanen foar. Dat kin betizing opsmite. De lêzer moat goed foar eagen hâlde hokker ferhaal oft er oan it lêzen is, dat fan Marike of dat fan Lena, want de beide ferhaallinen hawwe har eigen personaazjes. |
|
Untjouwing fan de karakters |
De lêzer folget Marike en Lena de perioade dat se swier binne. Foar beide froulju jildt dat se gjin stipe hawwe oan de ferwekker fan it bern. Beide froulju meitsje in perioade mei fan ûnwissens en twivelriedigens mei. |
|
Relevante boarnen foar dosinten |
tresoar.nl, oan de ein fan it boekprofyl, resinsjes |