Fries

Opdracht
Yn de Weddenskip stiet net allinnich it ferhaal dat Lida Dykstra skreaun hat, mar Nina Peckelsen hat der ek tekeningen by makke. Dy tekeningen ûndersteunje de mytologyske ferhalen.

1. Besjoch alle tekeningen nochris goed. Hokker tekening fynsto it bêste?
2. Skriuw koart foar dysels op wat ofst sjochst op de tekening.
3. Skriuw koart foar dysels op wat de tekening noch better makke hie.
4. Fynst de tekening noch altyd de bêste tekening? Motivearje dyn antwurd mei sa’n 70 wurden.
5. Meitsje in filmke wêryn’t de tekening sintraal stiet. It filmke duorret ûngefear twa minuten en do leist dêryn út wêrom ast dat de bêste tekening fynst. Begjin mei te fertellen wat ast sjochst op de tekening. Jo ek antwurd op de fraach oft de tekening it ferhaal goed ûndersteunt en wêrom ast dat wol of net fynst.

It is net belangryk datsto sichtber bist op it filmke, mar de tekening moat wol goed yn byld.

Besjoch it ferske Fredou fan Baldrs Draumar op YouTube (sjoch by boarnen). It linkje stiet by de boarnen. En lês de tekst:

1. Yn De Weddenskip sitte ek twa ferhalen oer it trouwen mei in goadefrou. Hokker ferhalen binne dat?
2. Hokker fan dy twa ferhalen past it bêste by it ferske Ferdou fan Baldrs Draumar? Lis dyn antwurd út yn op syn minst 100 wurden.

Do hast no in ferske belústere fan de band Baldrs Draumar. Yn it hjoeddeitisch Frysk is de namme fan dy band Balder syn dream.

3. Hokker ferhaal past by de namme fan dy band?
4. Fertel yn it koart wêr’t dat ferhaal oer giet. Brûk hjir net mear as 150 wurden foar.
5. Fynst dat dy namme past by de band? Wêrom fynst dat? Jou trije arguminten.

De Weddenskip is basearre op teksten en ferhalen út de Noardske mytology. Faak hawwe wy net yn de gaten dat der ek hjoed-de-dei noch in soad ferwizingen binne nei dy mytology. Tink bygelyks oan dagen fan de wike (Odin of Wodan foar woansdei, Freya foar freed).

6. Lês de wurdlist dy’tst fan side 138 ôf yn De Weddenskip Sitte dêr wurden tusken dy’tst werkenst? Hokker wurden binne dat?
7. Sykje yn dyn omjouwing nei gebouwen, dingen, bands of minsken dy’t yn harren namme in ferwizing hawwe nei de Noardske mytology. Brûk dêr de wurdlist by.
8. Beskriuw fan ien fan dyn fynsten fan fraach 7 wêrom’tst fynst dat dy ferwiist nei de Noardske mytology. Jou oan wat de ferbining is tusken dyn fynst en de namme út de wurdlist.

Bygelyks: DINGtiid is in ûnôfhinklik advysorgaan foar it Ryk foar it Frysk. Ding is yn de Noardske mytology in gearkomste dêr’t faak rjocht sprutsen waard. Rjocht is ûnôfhinklik en dêrom past dy namme ek by it advysorgaan

Fredou - Baldrs Draumar - Aldgillissoan 2015 (youtube.com)

Baldrs Draumar - Fredou Lyrics | Metal Kingdom

Dingtiid - Orgaan foar de Fryske taal

De Weddenskip bestiet út in ramtferhaal en seis mytologyske ferhalen. Trochdat de mytologyske ferhalen troch it haadferhaal hinne sitte, kin it wêze datst de fokus yn dat ferhaal wat kwytrekkest.

1. Besjoch it earste haadstik mei it ferhaal fan Jari en Bernlef nochris en lês hjirûnder de teory oer iepen plakken.
   
   
2. Beskriuw de iepen plakken út it earste haadstik. Dat dochst troch de fragen op te skriuwen dy’t net beäntwurde wurde yn it haadstik. Bygelyks: wat docht Bernlef op it doarpsplein?
   
   
3. Wat binne de iepen plakken dêr’tst nei it lêzen fan it ferhaal antwurd op hast?
   
   
4. Wat is neffens dy it wichtichste iepen plak? Motivearje dyn antwurd.
   
   
5. Jou antwurd op de folgjende fragen dy’t bassearre binne op iepen plakken yn it boek:
   1. Fynsto dat Jari ien fermoarde hat? Wêrom fynst dat?
   2. Wêrom moast Jari it rút fertsjustere? (side 11)
   3. Hoe kin it dat Bernlef net bang foar de kening is? (side 130)
      
      
6. Yn it boek binne de mytologyske ferhalen ûndersteund mei yllustraasjes, mar de ramtfertelling net. Wat fynsto dêrfan? Brûk foar dyn antwurd op yn elts gefal 100 wurden.
   
   
7. Hokker sêne út it ramtferhaal fertsjinnet in yllustraasje?
   
   
8. Meitsje fan de sêne dy’tst neamst by fraach 6 in strip mei yn elts gefal 4 ôfbyldingen. Dy strip makkest mei Playground | AI Comic Factory
   
   

Iepen plakken – In soad ferhalen en films wurde spannend troch de fragen dy’t oproppen wurde en net fuortendaliks beäntwurde wurde. Sa’n fraach wurdt yn de literatuerwittenskip in iepen plak neamd. De ôfstân tusken it iepen plak (de fraach) en wat it antwurd dêrop wurdt spanningsbôge neamd. As de fraach ridlik gau beäntwurde wurdt, is der in koarte spanningsbôge. Hoe langer oft it antwurd op him wachtsje lit, hoe langer de spanningsbôge.

Besjoch it fideobesprek troch Geart Tigchelaar foar ensafh Fideobesprek 'De weddenskip fan Lida Dykstra (youtube.com)

1. Geart Tigchelaar hat it oer de tekeningen fan Nina Peckelsen. Hy fynt it hiel moai dat de ferhalen ferbûn binne mei it reade tried. Wie dat dy ek opfallen? Sjoch oars ris op side 21.
2. Wat betsjut in ‘reade tried’ yn in ferhaal?
3. De Weddenskip bestiet út hiel wat ferhalen. Fynsto dat it Lida Dykstra slagge is om in reade tried yn it ferhaal oan te bringen? Underbou dyn antwurd mei twa arguminten. Besjoch de literêre teory foar mear ynformaasje oer arguminten.

Yn it filmke jout Tigchelaar oan dat it ferhaal de ferklaaipartij ‘hiel hilarysk’ is en Dykstra sels jout oan dat it ferhaal de man mei de moaiste fuotten tige grappich is.

4. Fynsto ferhalen út it boek grappich, hilarysk of just net? Jou dyn miening mei op syn minst twa arguminten.
5. Skriuw koart op wat de ynhâld fan it ferhaal is datst hiel grappich fûnst of no krekt net.

Geart Tigchelaar is ek tige te sprekken oer de tekeningen fan Nina Peckelsen.

6. Hokker tekening fynsto it moaist en wêrom? Beskriuw dyn miening yn op syn minst 100 wurden.

It fideobesprek wurdt ôfsluten mei ûnder oare de wurden: ‘It mei dúdlik wêze dat Lida Dykstra wer in pracht fan in boek ôflevere hat foar jong, mar ek benammen foar âld.’

7. Yn hoefiere bisto it mei Tigchelaar syn analyze iens? Underbou dyn antwurd mei yn alle gefallen trije arguminten

Ast op fraach 1 oant en mei 7 antwurd jûn hast, hast eins in soart fan skript makke foar in fideobesprek fan De Weddenskip.

8. Nim oan de hân fan dyn antwurden dan ek in fideobesprek op. It filmke moat yn elts gefal 2 minuten duorje.

Der binne ferskillende soarten fan arguminten. Hjirûnder folget in globaal oersjoch fan argumintesoarten dy’t in soad brûkt wurde:

1. In stylistysk argumint giet oer wurd- en taalgebrûk.
2. In moreel argumint giet oer de moraal.
3. In estetysk argumint giet oer wat der wol en net moai is oan in boek.
4. In emotyf argumint giet oer de emoasjes dy’t in boek opropt.
5. In realistysk argumint giet oer oft der in wierheidsgehalte yn it ferhaal sit.
6. In fernijingsargumint giet oer de orizjinaliteit fan in boek.
7. In yntinsjoneel argumint giet oer de bedoeling fan de skriuwer.

Frij nei: Argument (logica) - Wikipedia
Sjoch ek: Balen, Joke van, Corrie Joosten en Coen Peppelenbos, Basisboek literatuur. Groningen: Uitgeverij Kleine Uil (2009), p. 183-188

Lês de teory oer Fryske ivichheidsformules.

1. Hoe’t in ivichheidsformule presys giet stiet net fêst. As er mar de ivichheid beskriuwt.

Lida Dykstra hat ek in ivichheidsformule skreaun.Op side 29 stiet dit:

‘Wy sille de hillige wurden sprekke

dy’t jilde salang’t de wyn

fan de wolken waait,

it gers groeit, de beam bloeit

de sinne moarns opgiet

en alle njoggen wrâlden besteane.’

Is de ivichheidsformule fan side 29 it ûnderstreekjen fan in winsk of fan rjochtspraak? Beärgumintearje dyn antwurd mei op syn minst 50 wurden.

2. Besjoch de ivichheidsformules dy’tst op de wikipedy side lêze kinst. Ivichheidsformule - Wikipedy (wikipedia.org)

Wat binne de oerienkomsten tusken de ivichheidsformules?

3. Wat soe der hjoed-de-dei yn in ivichheidsformule stean moatte? Betink in ivichheidsformule foar in winsk by in berte of in houlik.
4. Meitsje fia Canva in kaartsje datst ferstjoere kinne soest foar in berte of in houlik mei in winsk én dyn ivichheidsformule.

Ivichheidsformule - Wikipedy (wikipedia.org)

Opdracht

Op it skutblêd fan De Weddenskip stiet Yggdrasil werjûn mei yn har de njoggen wrâlden. Lida Dykstra hat har ynspirearje litten troch de Edda’s. De Fryske skriuwer Willem Schoorstra hat de poëtyske Edda oersetten nei mear lêsber Frysk.

Besjoch Diel 3 fan De Edda yn it wyld

In skaaimerk fan de Edda is it rymskema. Der sit gjin einrym yn, mar wol assonânsje, alliteraasje en in metrum. Sjoch yn de literêre teory wat dat ynhâldt.

In pear strofes dy’t Willem Schoorsta foardraacht, stean hjirûnder beskreaun.

1. Sykje twa foarbylden fan assonânsje út de tekst en skriuw dy op.
2. Sykje fjouwer foarbylden fan alliteraasje út de tekst en skriuw dy op.

Lida Dykstra makket ek gebrûk fan assonânsje en alliteraasje om in goed metrum te krijen.

3. Sykje yn it ferhaal De seis kostberheden nei in strofe of stik wêr’t dat út blykt en lês dat lûdop foar.
4. Oefenje dat diel in pear kear en meitsje in lûdsopname fan dyn foardracht mei dyn tillefoan.

Halfrijm - Wikipedia

Metrum - Wikipedia

De Edda yn it wyld - deel 3 18/05/2020 (youtube.com)