Fries

1.
De keuzes dy’t immen makket kinne bepaald wurde troch dy persoan sels, mar ek troch minsken út syn of har omjouwing en/of omstannichheden.
Troch wa of wat wurde de keuzes bepaald dy’tsto makkest?
Motivearje dyn antwurd troch twa foarbylden te neamen.

2.
Hartman libbe eins syn hiele libben lang yn earmoed. Soms wie der gjin iten, lit stean in waarm hûs. Hartman hie fan syn mem meikrigen dat stelle in deasûnde wie (s. 37).
Dochs beslút Hartman as er in jier of sechstjin is om fleis (in hynstekop) te stellen by in hynsteslachter (s. 39).
Lês side 35 – 41 nochris. Troch hokker oarsaken komt Hartman ta dat beslút om te stellen?

3.
Op side 120 beslút Hartman om himsels in arkje dat heechstwierskynlik fan gjinien is ta te eigenjen.
As er it arkje ferslepe wol, seit de slûswachter: ‘Ik wol gjin stellen guod troch de fallaat ha.’
Hartman antwurdet: ‘It ding is fan net ien. En wat fan net ien is, is fan ús allegearre.’
Wêr wenne Hartman foardat er him yn it arkje ta wenjen set? Jou in beskriuwing fan likernôch fyfich wurden fan syn wensituaasje.

4.
Jou dyn miening oer de twa boppesteande aksjes fan Hartman. Wat soest (oars) dwaan? Kinst begryp opbringe foar Hartman syn keuzes?

Hartman Lautenbach is de haadpersoan yn It wurk fan ’e duvel. Wy leare him kennen as bern en folgje syn libben oant in folksgerjocht him úteinlik fataal wurdt.

Understeande fragen geane oer Hartman.

A.

1.
Hjirûnder steane in tal karaktereigenskippen.
Kies fiif eigenskippen út dy’t fan tapassing binne op Hartman.

> (ûn)betrouber, grutsk, koppich, eigenwiis, dapper, nijsgjirrich, pessimistysk, optimistysk, ferlegen, gemien, leaf, aardich, geduldich, kreatyf, behelpsum, egoïstysk, lilk, loai, dwers, dom, stil, drok, spontaan, begripend, hurd, wreed, realistysk, rjochtfeardich, tûk, rêstich, dúdlik in eigen miening, jaloersk, driftich, sterk, (net)fleksibel, (gjin)trochsetter, (ûn)trou, (ûn)begryplik, stikelich.

Jou yn in beskriuwing fan likernôch hûndert wurden de persoan Hartman Lautenbag wer. Brûk yn dyn beskriuwing de fiif karaktereigenskippen dy’tst útkeazen hast.

2.
Skriuw op wat in ‘round character’ en wat in ‘flat character’ is. Sykje ynformaasje op ynternet of út it Basisboek (sjoch boarne).
Is Hartman neffens dy in round of flat character?

3.
Is Hartman in held of in antyheld?
Lis dyn antwurd út mei help fan ynformaasje oer round en flat characters dy’tst op ynternet fine kinst. Kinst ek gebrûk meitsje fan de ynformaasje yn it Basisboek (sjoch boarne).


B.

1.
Soest befreone wêze wolle mei Hartman (as dat mooglik wêze soe)?
Motivearje dyn antwurd.

2.
Hat it beantwurdzjen fan de fragen ûnder A. dyn byld fan Hartman feroare?
Motivearje dyn antwurd.

Joke van Balen e.o., Basisboek literatuur, Grins 2009, side 106–107.

Hjirûnder steane fiif stellingen út en oer It wurk fan ’e duvel. Kies ien fan de stellingen út en reagearje dêr yn in koart betooch op.
Bou it betooch op neffens ûndersteande punten:

a. Nim de stelling oer;
b. Skriuw de ynlieding;
c. Skriuw in middenstik fan trije alinea’s. Yn elke alinea brûkst ien argumint dat de stelling stipet. Dêr moatst foarbylden út it boek by brûke.
d. Slút ôf mei in konklúzje.

De stellingen
- Hartman Lautenbag is in held.
- Ik krij sa no dan begrutsjen Hartman Lautenbach.
- It wurk fan ’e duvel is in goede/moaie titel foar dit boek.
- It wurk fan ’e duvel is in wreed boek.
- Troch It wurk fan ’e duvel krij ik in goed byld fan it libben yn de Wâlden yn de 19de iuw.

Yn It wurk fan ’e duvel is Hartman Lautenbach de haadpersoan, mar der spylje fansels ek oare personaazjes in rol yn it ferhaal.

1. Lês de literêre teory hjirûnder.

2. Hartman Lautenbach hat in dúdlike tsjinstanner. Wa is dat? Neam twa foarfallen wêrút bliken docht dat dy persoan Hartman tsjinwurket.

3. Meitsje in list fan de oare rollen en set achter elke in rol ien of twa nammen fan in personaazje út it ferhaal. Set by elke namme de wize wêrop’t dy personaazje syn of har rol ynfolt.

4. Foar hokker personaazje hast de measte sympaty? Wêrom?

Rollen
It analysearjen fan de rollen dy’t de ferskate personaazjes yn it ferhaal spylje, kin soms in djipper ynsjoch yn it ferhaal opleverje.

Understeande rollen kinne yn in ferhaal foarkomme:
- haadpersoan
- helper
- tsjinstanner
- ôfsidige
- begeunstige
- slachtoffer

Wat foar rol in personaazje spilet, is altyd relatearre oan it doel fan de haadpersoan.

Immen dy’t de haadpersoan helpt om syn doel te berikken is in helper. Immen dy’t it berikken fan dat doel besiket te ferhinderjen is in tsjinstanner.

Dan binne der faak ek personaazjes dy’t neat mei it doel fan de haadpersoan te krijen hawwe, dat binne de ôfsidigen.

In begeunstige is immen dy’t de haadpersoan net helpt, mar der wol fan profitearret as it doel fan de haadpersoan berikt wurdt.

Oan de oare kant is in slachtoffer immen dy't lêst hat fan it berikken fan it doel fan de haadpersoan.

Boeken kinne faak ûnder mear as ien sjenre rekkene wurde. By It wurk fan ’e duvel stiet ien sjenre, histoaryske roman, neamd, mar mooglik hat it boek ek kenmerken fan oare sjenres.

1. Jou achter elke sjenre in koarte beskriuwing. Kinst de ynformaasje helje út it Basisboek literatuur of fan ynternet.

biografyske roman
ûntwikkelingsroman
psychologyske roman
aventoereroman
streekroman

2. Skriuw achter elk sjenre de arguminten wêrom’t It wurk fan ’e duvel wol of net ta dat sjenre rekkene wurde kin.

3. Jou de folchoarder fan sjenres dêr’t It wurk fan ’e duvel ta rekkene wurde kin.
Dus it sjenre dêr’t neffens dy it boek it bêst bypast komt foaroan. En it sjenre dêr’t it it minst bypast komt achteroan.

Joke van Balen e.o., Basisboek literatuur, Grins 2009, side 30 en fierder.

1.
Wat fynst fan it boek It wurk fan ’e duvel ?
Jou dyn miening wer yn in ferslach fan 150 wurden.

2.
Under ‘Boarnen’ steane twa resinsjes fan It wurk fan ’e duvel.
Lês beide resinsjes.

3.
Skriuw fan elke resinsje de plus- en de minpunten op dy’t oer it boek jûn wurde.

4.
Is dyn miening oer it boek feroare nei it lêzen fan de resinsjes?
Motivearje dyn antwurd.

Jabik Veenbaas, ‘In wûnderdokter foar it gerjocht’, Leeuwarder Courant, 25 febrewaris 2000

Pieter Duijff, ‘In nij ferhaal yn in âlde jas’, Friesch Dagblad, 19 septimber 2000