Swart op wyt
- Niveau
- Niveau 2
- Jaar uitgave
- 1985
- Uitgeverij
- Friese Pers Boekerij
- Plaats
- Ljouwert
- Aantal pagina's
- 164
- Genre
-
- psychologyske roman
- Tags
-
- adolesinsje
- famylje
- leafde
- mem-dochterrelaasje
- Taalniveau
- B1
- Lenen bij de bibliotheek
E-book fan de online Biblioteek (foar alle biblioteekleden)
Printe boek fan Biblioteek Fryslân (foar leden fan Biblioteek Fryslân)
Sprutsen boek fan Passend lêzen (foar ast dyslektysk bist)
Over de auteur
Akky van der Veer (1943-2019) is oplaat ta ûnderwizeres en is al hiel jong begong te skriuwen. Sy debutearre mei de roman Read hier en reinwetter (1973). Van der Veer skreau ek sketsen foar it toanielselskip Tryater. Doe’t se it boek Ik haw in man stellen fan Ype Poortinga ûnder de titel Spul fan wyn en wolken (1984) bewurke hie, begong se mei it skriuwen fan jongerein- en berneboeken. Ien fan har earste berneboeken wie Swart op wyt, dêr't se ûnder oare de Simke Kloostermanpriis mei wûn. Der kaam yn 1988 in Nederlânske oersetting, dy’t nominearre waard foar in Gouden Griffel.
Inhoud
Femke waard berne doe’t har mem noch mar santjin wie en Femke wit net wa’t har heit is. Se wurdt grutbrocht troch har beppe, Beppestyn. Sy groeit op mei trije kostgongers fan Beppestyn, as in húshâlding. Femke is wei fan horoskopen en astrology. Yn opdracht fan har horoskoop begjint Femke in deiboek te skriuwen. It libben moat swart op wyt stean. It deiboek kriget ynienen in stik mear spanning as har pake fan heit syn kant kontakt siket. Se komt fan alles oer har eigen libben te witten dat har mem har net fertelle woe.
Leesaanwijzingen
Swart op wyt is in tagonklik boek. Op de earste side wurdst fuort yn it ferhaal lutsen. Der wurdt hiel iepen oer persoanlike kwestjes praat en dêrtroch kinst it ferhaal maklik begripe. Troch de iepenheid kin it betiden wol hiel persoanlik wurde.
Om over na te denken
Wat soesto dwaan ast net witst wa’t dyn heit is? Soesto op ûndersyk útgean? Hoe is it as dyn heit of mem in bern krijt mei in nije leafde? Wat dochst as in goede freon(din) hiel siik is?
Waardering
"It boek lêst maklik en der sit humor yn. Wolst graach witte hoe’t it ôfrint."
Nynke (13 jier).
"It boek is in syktocht nei de eigen identiteit."
Sietske (14 jier).
Opmerkingen
Yn 1986 hat de skriuwster mei dit boek de Simke Kloostermanpriis wûn. It boek is hiel goed ûntfongen en krige sels ynternasjonale erkenning.
It boek is folslein te lêzen op de dbnl.
Yn 1991 ferskynde fan har hân Koartsluting yn ien bân mei Hoogspanning fan Jan Terlouw.
Leestips/meer weten
De tekst fan it boek op dbnl.org.
Samengesteld door
Gerbrich de JongAanbevolen
Opdrachten
Niveau 1 - Opdrachten
Boek | Veer, Akky van der Swart op wyt |
Nûmer | N1/1 |
Nivo | 1 |
Stúdzjelêst | 1 slû |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | personaazjes |
Learst | om dy te ferdjipjen yn de personaazjes út it ferhaal. |
Opdracht | 1. Kies twa personaazjes út it boek.
|
Makke troch | Geeske van der Sluis en Gerbrich de Jong |
Boek | Veer, Akky van der Swart op wyt |
Nûmer | N1/2 |
Nivo | 1 |
Stúdzjelêst | 1 slû |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | ynhâld |
Learst | om nei te tinken oer de betsjutting fan de titel en de foarkant fan it boek. |
Opdracht |
1. Besjoch de foarkant fan it boek fan de earste printinge (hjirboppe links) en de twadde (hjirboppe rjochts). Kinst de foarkanten hjirûnder by 'Downloads' ek yn in hegere resolúsje fine. |
Makke troch | Geeske van der Sluis en Gerbrich de Jong |
Niveau 2 - Opdrachten
Boek | Veer, Akky van der Swart op wyt |
Nûmer | N2/1 |
Nivo | 2 |
Stúdzjelêst | 1 slû |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | ynhâld |
Learst | om dy te ferdjipjen yn in aspekt fan de ynhâld. |
Opdracht | 1. Femke hat ynteresse yn horoskopen. Ferdjippesto dy wolris yn horoskopen? Sa ja, wat betsjutte se foar dy? Sa nee, wêrom net? Fertel wat dyn miening is oer horoskopen. |
Makke troch | Gerbrich de Jong |
Boek | Veer, Akky van der Swart op wyt |
Nûmer | N2/2 |
Nivo | 2 |
Stúdzjelêst | 1 slû |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | personaazje |
Learst | om dy te ferpleatsen yn de haadpersoan. |
Opdracht | It boek einiget mei: ‘Ik wol net mear skriuwe. Ik wol no earst in skoftke LIBJE!’ Stel dy foar, do bist Femke foar in dei. Skriuw in eigen ein oan it ferhaal. Do slútst no dus net ôf mei boppesteande sinnen, mar mei in part fan it deiboek, datst sels betinkst. De lingte moat ûngefear 400 wurden wêze. |
Makke troch | Geeske van der Sluis en Gerbrich de Jong |
Niveau 3 - Opdrachten
Boek | Veer, Akky van der Swart op wyt |
Nûmer | N3/1 |
Nivo | 3 |
Stúdzjelêst | 1 slû |
Wurkfoarm | yndividueel |
Fokus | ynhâld |
Learst | om te reflektearjen op de ynhâld fan it boek. |
Opdracht | Fan in goed boek wurdt wol sein dat it tiidleas is. Dat wol sizze: dat it net allinnich mar moai is yn de tiid dat it skreaun is, mar ek letter noch. Swart op wyt is in wat âlder boek. It is anno 2020 35 jier lyn skreaun. |
Makke troch | Gerbrich de Jong |
Boek | Veer, Akky van der Swart op wyt |
Nûmer | N3/2 |
Nivo | 3 |
Stúdzjelêst | 2 slû |
Wurkfoarm | twatallen |
Fokus | ynhâld |
Learst | om nei te tinken oer de funksje fan in motto. |
Opdracht | Mei de ûndersteande songtekst fan it ferske Love over gold - Dire Straits, begjint it ferhaal. Sykje it ferske op YouTube op en harkje der nei. |
Makke troch | Gerbrich de Jong en Geeske van der Sluis |
Docenteninformatie
Yntroduksje
Akky van der Veer (1943-2019) is oplaat ta ûnderwizeres en is al hiel jong begong te skriuwen. Sy debutearre mei de roman Read hier en reinwetter (1973). Van der Veer skreau ek sketsen foar it toanielselskip Tryater. Doe’t se it boek Ik haw in man stellen fan Ype Poortinga ûnder de titel Spul fan wyn en wolken (1984) bewurke hie, begong se mei it skriuwen fan jongerein- en berneboeken. Ien fan har earste berneboeken wie Swart op wyt, dêr't se ûnder oare de Simke Kloostermanpriis mei wûn. Der kaam yn 1988 in Nederlânske oersetting, dy’t nominearre waard foar in Gouden Griffel.
Ynhâld
Femke waard berne doe’t har mem noch mar santjin wie en Femke wit net wa’t har heit is. Se wurdt grutbrocht troch har beppe, Beppestyn. Sy groeit op mei trije kostgongers fan Beppestyn, as in húshâlding. Femke is wei fan horoskopen en astrology. Yn opdracht fan har horoskoop begjint Femke in deiboek te skriuwen. It libben moat swart op wyt stean. It deiboek kriget ynienen in stik mear spanning as har pake fan heit syn kant kontakt siket. Se komt fan alles oer har eigen libben te witten dat har mem har net fertelle woe.
Swierte
It sil N1-lêzers oansprekke dat it boek ienfâldich opboud is en dat der spanning yn sit. Boppedat hat it ferhaal in befredigjend ein. It boek is skreaun yn deiboekfoarm en dat twingt de lêzer om de gebeurtenissen te besjen út it perspektyf fan Femke wei. Dat kin de N1-lêzer lestich fine en mooglik boeie de prakkesaasjes fan Femke en har problemen de N1-lêzer net genôch.
Foar in N2-lêzer is dat gjin probleem; dy kin him makliker mei it haadpersonaazje identifisearje en sil saken út it libben fan Femke werkenne. It neitinken oer identiteit en famyljerelaasjes sil de N3-lêzer oansprekke. It leit lykwols net yn de reden dat de N3-lêzer troch it boek ta nije ideeën komt. It boek hat net in djippere betsjuttingslaach dêr't de N3-lêzer him yn fêstbite kin.
Didaktyske en letterkundige analyze
Diminsjes |
Yndikatoaren |
Taljochting | komplisearjende faktoaren |
Algemien fereasken (om tekst begripe te kinnen) |
Reewilligens |
De lêzer moat ree wêze om him te ferpleatsen yn de tinzen fan in puberfamke en it net ferfelend fine dat it boek al wat âlder is. |
Ynteresses |
Lêzers moatte ynteresse ha yn famyljerelaasjes. |
|
Algemiene kennis |
Yn it boek wurdt faak nei it ferske: Love over gold - Dire Straits ferwiisd. It soe in moaie tafoeging wêze as de lêzer dat werken. Der wurdt ek in soad oer de Bibel sein. In bytsje kennis oer de Bibel makket it ferhaal makliker te lêzen. Dochs sil it ûntbrekken fan dy kennis gjin problemen opsmite. |
|
Spesifike literêre en kulturele kennis |
Spesifike literêre en kulturele kennis is net fereaske. |
|
Fertroud mei literêre styl |
Wurdgebrûk |
Der steane net in soad lestige wurden yn it boek. Ut en troch ris in wurd dat wat dreger is, mar dat stiet it begripen fan it ferhaal net yn ‘e wei. |
Sinskonstruksjes |
Lange sinnen mei bysinnen wurde ôfwiksele troch koarte sinnen. Der stiet in soad dialooch yn it boek. |
|
Styl |
De styl fan de roman is tagonklik. De kontekst biedt genôch hâldfêst om út en troch in dreech wurdt te begripen. |
|
Fertroud mei literêre prosedees |
Aksje |
Der bart in soad yn it ferhaal. |
Gronology |
Femke skriuwt alle dagen yn har deiboek en se fertelt oer de dei sels. Der sit dus in dúdlike gronology yn it ferhaal, dy't gjin problemen opsmyt. |
|
Ferhaalline(n) |
Der is ien ferhaalline. De lêzer hat hâldfêst oan it deiboek dat Femke skriuwt. |
|
Perspektyf |
It boek is skreaun yn it ik-perspektyf, út Femke wei. Femke nimt de lêzer troch har deiboek mei yn har libben. Foar N1-lêzers is dat noflik, omdat dat perspektyf it maklik makket om harren yn Femke te ferpleatsen. |
|
Betsjutting |
In N2-lêzer sil dit boek sjen as in ferhaal oer in famke fan de eigen leeftiid, dat wrakselet mei werkenbere saken (pûkels, leafde, famyljerelaasjes). In N3-lêzer sil it sjen as in ferhaal oer de syktocht nei de eigen identiteit en him fragen stelle oer it belang fan famyljerelaasjes en hoe't je omgeane mei de sykte fan in goede freon. |
|
Fertroudheid mei literêre personaazjes |
Karakters |
It wichtichste karakter is Femke en yn har kin de lêzer him goed ferpleatse, omdatst alles besjochst út har perspektyf. De oare karakters steane wat fierder fan de lêzer ôf. Dat binne lykwols byrollen. |
Oantal karakters |
Der binne aardich wat karakters yn it boek. Femke wennet by har beppe dy’t thús kostgongers hat. Al dy karakters spylje yn it boek in rol. Op skoalle hat Femke ferskillende freonen, dy’t sy yn har deiboek neamt. It oantal is prima nei te kommen. |
|
Untjouwing fan de karakters |
Femke makket in ûntjouwing troch. Se knapt op fan it skriuwen yn har deiboek en har persoanlike sitewaasje wurdt yn de rin fan it ferhaal better. Se hâldt tsjin de ein fan it boek sels efkes op fan skriuwen, omdat se libje wol. De ûntjouwing is goed nei te kommen, omdat de lêzer alle feroaringen meikrijt en dus meilibje kin. |
|
Ferantwurding |
|
|
Relevante boarnen foar dosinten |
|