Fries

Wijerd fertelt yn 'e herberch yn geuren en kleuren wat er mei Grutte Pier yn de frijheidsstriid meimakket. Mar op side 116 seit er dat Grutte Pier hieltyd wreder waard.

1. Watfoar foarbyld jout er dêrfan op side 116 en 117?

2. Hoe is it sechje dat Grutte Pier brûkt om net-Friezen te werkennen?

3. Betink sels ek in sechje dat net-Friezen net maklik sizze kinne.

4. Op side 112 seit Wijerd dat er it oer in bepaalde oerfal fan Grutte Pier net hawwe wol. Oer watfoar stêd giet it hjir?

5. Dochs fertelt Wijerd wol fierder: sjoch side 119 o/m 123. Wat is der bard mei dy stêd?

6. Uteinlik hinget Pier syn swurd 'oan de balken', sa't Wijerd seit. Hy lûkt him werom út de striid. Hoe komt Grutte Pier safier?  Lês fan side 125: 'Wijerd skodholle en naam ....' oant de ein fan it haadstik op side 129.

7. Wat fynst derfan dat Grutte Pier him weromlûkt? Meitsje in kar út: ferstannich, lef, stom, ûnbegryplik, moedich. Lis dyn kar út.

Sjoch by Trangle Studios op de site.
Dêr fynst ôfbyldings en filmkes fan de game dy't by it boek Krús fan de Hollanner makke binne. Besjoch de ôfbyldings en de filmkes.

1. Fynst dat de ôfbyldings fan Grutte Pier oerien komme mei hoe't hy yn it boek beskreaun wurdt? Lis út.

2. Betink mei jim beiden jim eigen Grutte Pier. Beskriuw him koart sa't soks wol ris dien wurdt op telefyzje as ien socht wurdt: byg. lingte, dik/smel, kleur hier, koart/lang, kleur eagen ensafh.

3. Meitsje in tekening fan jim Grutte Pier. Dy ha jimme nedich by de útwurking fan de lêste fraach.

4. Meitsje oer ien fan de hjirûnder steande sênes de opset fan in game.

Fan side 42 'Fierder kaam de âlde muonts lykwols net ...' oant de ein fan dit haadstik op side 46.

Fan side 116 'Hieltyd wreder waard er. Elke tsjinstanner...' oant de ein fan it haadstik op side 117.

5. Meitsje in poster dêr't jim jimme game yn oanpriizgje. Brûk dêr jimme tekening fan fraach trije by en wurkje dy yn kleur út. Dat mei ek op de kompjûter.

A
It libben fan Grutte Pier yn it boek kin ferdield wurde yn fjouwer parten.
1. Foar de moard op syn frou en soan
2. Yn it earstoan nei de moard
3. Yn syn lêste jierren as frijheidsstrider
4. Doe't er him weromlutsen hie út de striid

Folje ûndersteand skema yn. Skriuw op watst witst fan Grutte Pier syn dieden. Meitsje in kar út de wurden foar Grutte Pier syn gefoelens yn dat tiidrek en passend by syn dieden: grutskens, Frysksinnigens, opljeppendheid, leafde, respekt, haat, godfreezjend, wraaksucht, berou, brutaliteit, ûnrjocht, gewelddiedigens, eangst. Kinst guon wurden faker brûke. Set de nûmers fan de siden dêr'tst de dieden fûn hast derby.

B
1. Grutte Pier makket yn it boek in ûntwikkeling troch. Beskriuw dy ûntwikkeling yn eigen wurden mei help fan boppesteande tabel.

2. Lês it lêste haadstik fan it boek nochris troch. Wijerd hat it doel en reizgje de oare deis nei Grins om de moardner fan syn muoike en omkesizzer te sykjen. It liket oft er noch wraak nimme sil. Fynsto dat er dêryn oerien komt mei Grutte Pier? Lis út wêrom al of net.

A
1. Sykje tegearre op ynternet de betsjutting op fan it begryp histoaryske roman en skriuw dy betsjutting op.

2. Watfoar ferhaalline sil, tinke jim, it meast histoarysk ferantwurde wêze: it ferhaal fan Wijerd oer Grutte Pier of dat fan Wijerd yn de herberch? Lis jim antwurd út.

B
Ien fan beiden makket opdracht 3 en 4. De oare opdracht 5. Tegearre meitsje jimme opdracht 6.

3a. Meitsje in tiidbalke en set dêr de neikommende jiertallen/datum op: ±1480, 1514, 29-1-1515, 1519, 1520.

3b. Set mei help fan de webside oer de Fryske kanon de foarfallen fan/oer Grutte Pier út de tekst oer Grutte Pier by de goede jiertallen.

Besjoch no nochris de siden mei de ferhaalline oer Grutte Pier yn Krús fan de Hollanner.

4a. Markearje op de tiidbalke de jiertallen dy't oerienkomme mei dy yn Krús fan de Hollanner.

4b. Markearje op de tiidbalke de foarfallen dy't oerien komme mei dy yn it boek.

4c. Ast yn it boek oare jiertallen fynst, set dy mei it byhearrende foarfal dan ek op de tiidbalke. No kinst goed sjen hoe't de jiertallen en foarfallen út de roman en de jiertallen en foarfallen dy't út de skiednis bekend binne oerienkomme.

Net allinne jiertallen en foarfallen mar ek persoanen kinne histoarysk ferantwurde wêze, of net.

5a. Meitsje twa kolommen. Set yn de linkerkolom mei help fan de webside oer de Fryske kanon earst de nammen fan de trije machthawwers, op rij 4 de Arumer Swarte Heap, op rij 5 'seinschipsluyden' en it sechsde plak litst iepen.

5b. Set yn de twadde kolom by de machthawwers oft Grutte Pier it mei harren iens wie of net. Fan 4 en 5 leist út wat dat binne.

5c. Lês yn Krús fan de Hollanner de tekstparten mei it ferhaal oer Grutte Pier scannend troch en sykje om de nammen fan de machthawwers en de oare beide dy't neamd binne by 4 en 5.

5d. Markearje se ast se tsjinkomst yn de tekst.

5e. Set op it sechsde plak yn de twadde kolom: neef fan Grutte Pier, Wijerd. 

Datst dy net tsjinkomst yn de kanon '11en30' hoecht noch gjin bewiis te wêzen dat er fiksje is. Sjoch mar ris op wikipedia.

Itselde jildt ek foar de frou en de bern fan Grutte Pier.

C
Konklúzje
Yn in histoaryske roman hoecht net alles histoarysk ferantwurde te wêzen, it is in roman en gjin skiednisboek. Yn in histoarysk jongereinboek hoecht dat likemin.

6a. Hoe fine jimme, op basis fan jim lyts ûndersyk hjirboppe, dat skriuwer Ate Grypstra omgien is mei de histoaryske feiten? Lis jimme antwurd út.

6b. Wêr is in skriuwer fan in histoaryske roman it meast frij yn syn fantasij?

6c. Wêr is de frijheid fan de skriuwer yn dit boek it grutst en lit er syn fantasij syn gong gean?

Yn it boek Krús fan de Hollanner sitte twa ferhalen.

1. Watfoar twa ferhalen komme der yn foar en wat is it ferbân tusken dy twa?

2. Hjirûnder steane trije kolommen. Beäntwurdzje de fragen en set it antwurd yn de goede kolom. Ferhaalline 1 is de ferhaalline dêr't it boek mei begjint.

3. Sykje op ynternet de betsjutting op fan it begryp ramtfertelling en skriuw dy betsjutting op.

4. Hjirûnder steane in tal titels fan boeken en films. Jou by elke titel oan oft it om in ramtfertelling giet of net. Sykje byneed ynformaasje op ynternet. Lis dyn antwurd út.
1. Krús fan de Hollanner, Ate Grypstra
2. Krústocht yn spikerbroek, Thea Beckman
3. De Fûke, Rink van der Velde
4. Titanic, James Cameron
5. Brief voor de koning,Tonke Dragt   

Wijerd jout yn it boek syn fisy op (de dieden fan) Grutte Pier. Peter Jacobsz van Thabor docht dat yn de Historie van Vrieslant (achteryn it boek) as tiidgenoat fan Grutte Pier ek. Der sit ferskil tusken beiden yn de wize dêr't se Grutte Pier op beskriuwe.
Lêsoanwizing: de letter dy't op in f liket is in s, i kin ek brûkt wurde as j, de u is faak v of w. Lês de tekst de earste kear lûdop.

1. Jou in ferskil tusken beide beskriuwings oan.

Ien oarsaak foar it ferskil fan fisy kin sitte yn de achtergrûn fan de persoanen dy't de beskriuwing jouwe.

2. Jou de achtergrûn fan Wijerd en fan Peter Jacobsz van Thabor oan. Lis út hoe't dat liede kin ta ferskillende fisys op de persoan fan Grutte Pier.

3. Foar yn it boek stiet in stikje oer Grutte Pier fan Gysbert Japiks. It is Frysk út de 17de iuw en net sa maklik te lêzen, mar ast dy betinkst dat 'Uwz Lân-Fijnne' betsjut: 'de fijân fan ús lân' komst der wol út. Skriuw de ynhâld dêrfan yn dyn eigen wurden op.

4. Is yn it stikje fan Gysbert Japiks ek sprake fan in fisy op Grutte Pier? Sa ja, wat foar fisy? Sa nee, lis út wêromst dat fynst.

5. Jou yn likernôch 300 wurden dyn eigen fisy op Grutte Pier en wat hy dien hat. Set dêr yn wêrom'tsto sa oer him tinkst.