Docenten Nederlands 15-18

Introductie

Connie Palmen (1955), neerlandica en filosofe, debuteerde in 1991 met de literaire roman De wetten (ook op deze site, op N5), die vrijwel meteen een bestseller werd. In de afgelopen 25 jaar schreef ze zes romans en verder verhalen en essays; Lucifer (2007) is ook op deze site te vinden (N5). Palmen baarde opzien met het boek over haar plotseling overleden partner, de bekende tv-journalist en interviewer Ischa Meijer (1943-1995): I.M.
Ook schreef ze  een openhartig boek over de rouw na de dood van haar tweede man, de politicus Hans van Mierlo (1932-2010): Logboek van een onbarmhartig jaar. Zelf noemde ze dit soort ‘autobiofictie’: ze vertelt verhalen die elementen uit haar eigen leven bevatten. Dat doen meer schrijvers, maar typerend voor haar meeste werk is dat leven en literatuur door elkaar heen lopen.
In veel van haar werk staan thema’s als de ontoereikendheid van taal, de zoektocht naar eigen identiteit en de dunne scheidslijn tussen waar-onwaar en echt-onecht centraal. Palmen geldt als een van de belangrijke, hedendaagse schrijvers in het Nederlandse taalgebied met een zeer vaardige pen.
Jij zegt het is een prachtig geschreven boek waarin de thematiek van liefde, dood en literatuur op een overtuigende wijze met elkaar verweven zijn. De historische achtergrond van het verhaal – Palmen heeft zich zeer goed gedocumenteerd – maakt het boek voor literatuurliefhebbers des te dringender.

Inhoud

Jij zegt het verhaalt van de onstuimige en noodlottige liefdesrelatie tussen twee vermaarde dichters: de Engelsman Ted Hughes (1930-1998) en de Amerikaanse Sylvia Plath (1932-1963). Zij vormen zonder twijfel het beroemdste liefdespaar uit de moderne literatuur. Hughes en Plath waren bijna zeven jaar getrouwd en woonden afwisselend in Amerika en Engeland. Als Hughes en Plath elkaar in 1956 in het Engelse Cambridge ontmoeten tijdens de lancering van een poëzietijdschrift, is het liefde op het eerste gezicht. Hughes is dan al een veelbelovend dichter, studente Sylvia Plath is nog niet echt bekend en heeft vooral dichterlijke aspiraties. Ze trouwen binnen een paar maanden en Sylvia voltooit haar studie. Als dichteres staat ze lang in de schaduw van haar man, wiens ster steeds hoger rijst. Sylvia blijkt aan depressies te lijden en heeft in haar jeugd een zelfmoordpoging gedaan. Het huwelijk lijkt aanvankelijk een sprookje, maar strandt na zes jaar als Ted verliefd wordt op een ander en zijn gezin in de steek laat. Sylvia, inmiddels moeder van twee kinderen, pleegt in 1963 op 30-jarige leeftijd zelfmoord.
In deze roman krijgt de gevierde en verguisde Hughes een eigen stem. Het hele boek wordt vanuit de Engelse dichter verteld en bestrijkt de periode van de eerste ontmoeting van Hughes en Plath tot aan haar dood. Hughes verwoordt zijn liefde voor Plath, maar beschrijft ook haar aanvallen, de onrust, de hunkering naar succes en de knellende verstandhouding met de moeder van Plath. Ook maak je kennis met de poëtische geest van Hughes. Kortom: als lezer beleef je intens de jaren van geluk én de worstelingen van beide kunstenaars.

Moeilijkheid

Voor de N5/N6-lezer die van stilistisch vuurwerk houdt, is de roman een spectaculaire leeservaring. Ook wie geïnteresseerd is in de thema’s die het boek dragen (liefde, dichterschap, psychische labiliteit, jaloezie, ontrouw, verlangen naar roem) biedt het boek meer dan voldoende stof tot nadenken. Voor de N4-lezer die niet gevoelig is voor taalvirtuositeit en de genoemde thematiek, is de roman waarschijnlijk te zwaar. Dat échte spanning ontbreekt, hoeft voor de meeste lezers vanaf N4 geen probleem te zijn. Doordat met de rode verhaallijn van de liefdesrelatie toch een zekere psychologische spanning wordt opgebouwd – al is de afloop bekend –, kunnen ook gevorderde N4-lezers het boek waarderen.