Docenten Nederlands 15-18

Introductie

A.F.Th. van der Heijden (1951) debuteerde in 1978 met Een gondel in de Herengracht  en is de auteur van een groot en breed opgezet oeuvre waarin twee grote romancycli de essentie vormen: 'De tandeloze tijd' en 'Homo duplex'.
Bij De Bezige Bij verscheen zijn novelle MIM (2007), een bijzondere uitgave ter gelegenheid van de tachtigste verjaardag van Harry Mulisch. Het boek, dat jubelend werd ontvangen, vormt een climax van de nog onvoltooide romancyclus 'Homo Duplex', waarin hoofdpersoon Movo zich als een moderne Oedipus door de schimmige wereld van voetbalsupporters beweegt. Het schervengericht (2008) dat ook op deze lijst staat, werd bekroond met de AKO Literatuurprijs 2007. De jury prees het als 'een onontkoombaar boek dat, geschreven in een prachtige stijl, de mens laat zien op het scherp van de snede.'
Tonio is Van der Heijdens vierde requiemroman, een door hem 'uitgevonden' genre. Eerder schreef hij De sandwich over de dood van zijn jeugdliefde én een goede vriend. Daarna volgde de novelle Weerborstels over de dood van zijn neef. In Asbestemming schrijft Van der heijden over de dood van zijn vader. Van der Heijden heeft veel prijzen gewonnen waaronder de Libris Literatuurprijs voor Tonio en de Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre. Hoewel zijn werk veel uitgesproken voor- en tegenstanders kent, is over Tonio veelal lovend geschreven.

Inhoud

Op eerste pinksterdag 2010 komt Tonio van der Heijden, het enig kind van Adri van der Heijden en Mirjam Rotenstreich, bij een verkeersongeval om het leven. Het is vroeg in de ochtend als hij, ter hoogte van het Vondelpark in het centrum van Amsterdam, wordt geschept door een auto. Hij wordt in kritieke toestand naar het Academisch Medisch Centrum vervoerd, waar hij diezelfde dag aan zijn verwondingen overlijdt. Tonio zal niet ouder worden dan 21 jaar. De familie en vrienden van Tonio zijn geschokt. Adri schrijft op dat moment aan zijn roman Kwaadschiks, dat deel uit zal maken van 'De tandeloze tijd'. Maar hij doet het enige waar hij op dat moment toe in staat is: in zijn herinnering graven, aantekeningen maken en schrijven over zijn zoon. Daarbij voortgedreven door twee dwingende vragen: wat gebeurde er met Tonio in de laatste uren en dagen voorafgaand aan de ramp, en hoe kon dit ongeluk plaatsvinden? In het verhaal probeert hij de laatste dagen van Tonio in kaart te brengen. Een zoektocht naar het wat en het hoe, die leidt langs verschillende ooggetuigen, vrienden, politiemensen, artsen en het mysterieuze meisje Jenny, dat in de laatste weken van Tonio's leven een cruciale rol blijkt te hebben vervuld. Tonio vormt de neerslag van die zoektocht. Een nauwgezette reconstructie van een jongensleven en een radeloze queeste naar zin en betekenis.
Bron: athenaeum.nl

Moeilijkheid

Hoewel Tonio een roman met een zeer zwaar thema is, zal het boek over het algemeen door veel scholieren met ontzag worden gelezen - ook door N3-lezers. Het hangt voornamelijk af van de levenservaring die zij zelf hebben en hoe hun relatie met hun eigen ouders is. In hoeverre kunnen zij zich inleven in het enorme verdriet waar de auteur over schrijft? Als N3-lezers bovendien bereid zijn zich niet te laten weerhouden door de verwijzingen naar de al geschreven literatuur over het verlies van een kind dan zullen zij dit boek erg kunnen waarderen. Voor hen is vooral interessant hoe zij Tonio als persoon zullen herkennen en hoe de relatie tussen hem en zijn vader zich ontwikkelt. Deze ontwikkeling wordt met veel humor en liefde beschreven en deze stijl zal de N3-lezer zeker aanspreken. Het hoofddoel van de auteur is dan bereikt. Hij wilde per slot van rekening Tonio 'een stem over het graf heen' geven. Thema's als schuldgevoel, de tijd willen terugdraaien en het verwerken van een onoverkomelijk verlies zullen waarschijnlijk aan sommige N3-lezers voorbij gaan, maar zijn voor de N4-lezers een uitdaging. N5- en in mindere mate ook N4-lezers zullen oog hebben voor de prachtig uitgewerkte verhaallijnen, de opbouw van het boek en de storm van verschillende emoties van zowel de auteur zelf als van zijn vrouw. De N5-lezer zal het genre van de requiemroman moeten verkennen. Ook de link naar het schrijverschap van Van der Heijden en zijn ontwikkeling is een interessante uitdaging.