Docenten Nederlands 15-18

Introductie

Arnon Grunberg (Amsterdam, 1971) is een van de belangrijkste Nederlandse schrijvers van het begin van deze eeuw. Vanaf zijn debuut (Blauwe maandagen, 1994) is hij grotendeels omarmd door de literatuurkritiek. Grunberg is een eigenzinnig auteur, die in zijn boeken zowel als in columns regelmatig algemeen geaccepteerde denkbeelden van vraagtekens voorziet. Zijn werk bevindt zich dan ook niet in de comfort zone van de lezer. Literair-historisch wordt hij regelmatig verbonden met het nihilisme en existentialisme, en hij wordt ook wel eens als geestelijk opvolger van W.F. Hermans gezien. Wat hij in elk geval met die schrijver gemeen heeft, is zijn talent voor ruzie met collegaschrijvers en andere publieke figuren. Tirza is Grunbergs bekendste en meest bekroonde boek. Het is ook een van zijn meest toegankelijke, al wordt ook in deze vertelling gemorreld aan algemene veronderstellingen over relaties, seks en de liefde van een ouder voor zijn kind.

Inhoud

Leeswaarschuwing: onderstaande tekst bevat details over de inhoud en/of de afloop van het verhaal.
Het leven van Jörgen Hofmeester kent veel problemen: op zijn werk is hij niet meer welkom, hij is zijn spaargeld kwijt door een onverstandige belegging, zijn echtgenote is onaangekondigd en nogal liefdeloos bij hem teruggekeerd (nadat ze hem eerst verlaten had voor een ander); zijn oudste dochter is het huis ontvlucht en zijn jongste en favoriete dochter, Tirza, heeft een vriendje dat sprekend lijkt op de terrorist Mohammed Atta. In eerste instantie is Hofmeesters antwoord op deze problemen: gewoon doen alsof ze niet bestaan. En dus zegt hij elke ochtend naar zijn werk te gaan, terwijl hij in werkelijkheid naar Schiphol gaat, om onbekende mensen uit te zwaaien. Tegenover zijn vrouw probeert hij te doen alsof ze niet is weggeweest en voor Tirza probeert hij een perfect eindexamenfeest te organiseren. Maar, net als in het verleden, toen hij eens een vriendje van zijn oudste dochter mishandelde, kan hij zich niet beheersen. Wat hij 'het beest' noemt, ontwaakt in hem, en het eindexamenfeest loopt uit de hand, onder andere omdat hij in zijn schuurtje plotseling seks heeft met een van Tirza's vriendinnen, en Tirza hen ontdekt. Toch lijkt Tirza hem te vergeven, want niet lang daarna brengt Hofmeester haar en haar vriend naar het vliegveld: ze gaan namelijk samen op reis in Namibië. Voor aanvang van de reis bezoeken de drie nog het vakantiehuisje van de Hofmeesters, for old time's sake.
Als Tirza alsmaar niets laat horen vanuit Namibië, raakt Hofmeesters echtgenote ongerust. Hofmeester besluit naar Tirza op zoek te gaan en neemt het vliegtuig naar Namibië. Daar betrekt hij een hotel, samen met een klein meisje dat hem al snel na zijn aankomst aanklampt met de vraag 'Do you want company, sir?' Zij vergezelt Hofmeester op zijn zoektocht. Seks heeft hij niet met haar, maar hij vertelt haar wel heel veel. In een van die gesprekken bekent hij haar zowel Tirza als haar vriendje vermoord te hebben, tijdens het weekend in het vakantiehuisje. Hofmeester keert terug naar huis als hij van de echtgenote hoort dat Tirza gevonden is. Terwijl hij zijn straat inloopt ziet hij zijn echtgenote bij de politie staan. Hofmeester belt Tirza's mobiel en hoort haar zeggen op het bandje van haar antwoordapparaat dat ze er even niet is.

Moeilijkheid

De moeilijkheid van Tirza wordt vooral veroorzaakt door de ongrijpbaarheid: van de personages, van de gebeurtenissen en van de uiteindelijke betekenis. Dat maakt het boek voor N3-lezers een fikse uitdaging. Vooral leerlingen die al enige interesse hebben voor het absurde zullen die uitdaging goed aan kunnen. Zij zullen wellicht ook juist aangetrokken worden door de vreemde acties van Hofmeester in het eerste deel. N3-lezers die van traditionele verhalen houden, zouden het tijdens dat deel al voor gezien kunnen houden. Duiding van het perspectief is ook een uitdaging, voor N3- en N4-lezers, terwijl N5-lezers vooral uitdaging zullen vinden in het verbinden van motto, slot van het verhaal en eventueel ook stromingkenmerken. Wat Tirza ondanks de genoemde moeilijkheden toch tot een haalbaar boek maakt voor alle drie de relevante niveaus, is de setting (een Amsterdams gezin met de jongste dochter die net is geslaagd voor haar vwo) en het feit dat het grotendeels over een ouder-kindrelatie gaat. Tirza is dus een interessant boek voor leerlingen die iets anders willen zonder dat het experimenteel wordt en het daarbij niet erg vinden als niet alles meteen te begrijpen is.