Docenten Nederlands 15-18 | niveau 4 | De consequenties

Introductie
Niña Weijers (1987) studeerde literatuurwetenschap in Amsterdam en Dublin. De consequenties is haar debuutroman. Weijers publiceerde voor De consequenties al wel korte verhalen. Met het korte verhaal Dat dit het begin was van iets won ze de schrijfwedstrijd voor jongeren Write now! Na haar succesvolle debuutroman schreef Niña Weijers Kamers, antikamers (2019), Zelf doen (2022) en Cassandra (2023). De consequenties is vertaald in het Engels, Frans, Duits en Tsjechisch. Weijers schrijft sinds 2014 voor De Groene Amsterdammer en is redacteur bij De Gids.

Inhoud
Minnie Panis is kunstenares. Ze maakt conceptuele kunst over haar eigen leven. Als een bevriende fotograaf haar zonder dat ze dat weet in haar slaap fotografeert en deze foto’s in het internationale modeblad Vogue publiceert onder de titel Minnie, sleeping, eist Minnie de helft van de inkomsten. Met het geld huurt Minnie de fotograaf in om haar drie weken lang stiekem te volgen en te fotograferen. De foto’s zullen Minnies volgende project vormen. Ze noemt het project Vrijheid.
Aan de vooravond van Minnies nieuwe kunstproject dient het verleden zich aan in de vorm van een brief. In die brief schrijft dokter Johnstone dat hij Minnie als kind heeft behandeld. Johnstone waarschuwt Minnie dat ze de komende tijd déjà vu’s kan ervaren omdat er een nieuwe cyclus in haar leven begint. Als Minnie op 11 februari opstaat, voelt ze dat er iets is veranderd. Ze stapt het dunne ijs op en zakt erdoorheen. Minnie wordt gered door James Johnstone. Hij interpreteert haar actie op het ijs als de voorspelde transitie.
Op 21 maart haalt Minnie foto's op bij de advocaat. Ze ontdekt dat de fotograaf haar volgde op de dag dat ze door het ijs zakte. De fotograaf dacht dat Minnie was verdronken. Hij kan hier moeilijk mee omgaan en besluit naar Rome te vertrekken. Minnie reist naar China met een foto van het ijsmoment en begint daar haar leven opnieuw.

Moeilijkheid
De consequenties is een boek dat veel vraagt van niveau 4-lezers. Hoewel het taalgebruik grotendeels eenvoudig en alledaags is, zit de complexiteit in de inhoud. De roman bevat veel verwijzingen naar kunst, muziek en films, waardoor lezers soms de namen van kunstenaars, schilderijen enz. moeten opzoeken om de context volledig te begrijpen. Het verhaal draait om een kunstenares die conceptuele kunst maakt; door de structuur van het boek kan de roman zelf als een vorm van conceptuele kunst worden gezien.
In de proloog van het boek stapt Minnie op dun ijs en zakt erdoorheen. Pas aan het eind van de roman wordt onthuld hoe haar verhaal afloopt, wat zorgt voor een lange spanningsboog. Het vraagt van de lezer geduld en doorzettingsvermogen om het volledige verhaal te kunnen volgen.
De roman is extra veeleisend vanwege het abstracte thema, dat draait om de grens tussen kunst en leven. Dit filosofische onderwerp zal buiten de dagelijkse belevingswereld van de meeste leerlingen liggen, wat het minder herkenbaar maakt, maar ook juist intrigerend kan zijn.

Didactische en letterkundige analyse

Dimensies	Indicatoren	Toelichting \| complicerende factoren
Algemene vereisten	Bereidheid	De roman telt 288 pagina’s, wat voor de meeste N4-lezers goed te overzien is. Zij moeten bereid zijn mee te gaan in de wonderlijke gedachten en experimenten van de hoofdpersoon, een eigenzinnige kunstenares. Een flexibele leeshouding is gewenst, omdat er heel wat (wilde) ideeën langskomen. Het centrale thema van de roman, de grens tussen kunst en leven, is enigszins abstract, wat het boek extra uitdagend maakt. Het feit dat De consequenties diverse literaire prijzen heeft gewonnen, kan een extra stimulans zijn voor leerlingen om het boek te gaan lezen. Daarnaast biedt het een interessante kennismaking met postmodernistische literatuur.
	Interesses	De roman is interessant voor leerlingen die van kunst en cultuur houden, maar door de ironische opmerkingen over conceptuele kunst kan het boek ook leerlingen aanspreken die juist niet geïnteresseerd zijn in kunst.
	Algemene kennis	Het boek bevat veel verwijzingen naar kunstenaars, schilderijen, muziek en films. Veel leerlingen zullen namen moeten opzoeken om de verwijzingen te kunnen plaatsen.
	Specifieke literaire en culturele kennis	Een brede culturele kennis en bekendheid met het postmodernisme zijn een pre, maar niet noodzakelijk om de roman te lezen.
Vertrouwdheid met literaire stijl	Vocabulaire	Het vocabulaire in De consequenties kan worden omschreven als helder en toegankelijk, overwegend alledaags en soms poëtisch. Daarnaast bevat de roman enkele afwijkende passages, zoals een contract en een essay, met bijbehorend taalgebruik.
	Zinsconstructies	Afwisselend lange, samengestelde zinnen en korte zinnen. Geen probleem.
	Stijl	De stijl in de roman doet wat afstandelijk aan. De schrijfster maakt veel gebruik van beeldspraak. Die metaforen zijn goed gekozen, maar hebben soms ook een humoristisch effect. De dialogen komen overtuigend over, waardoor de personages meer tot leven komen. In de roman komen diverse tekstsoorten voor, zoals kunstrecensies, brieven, een contract, een essay, citaten uit muziekstukken en een tv-programma. In die afwijkende stukken verschilt de stijl ook van de omringende tekst.
Vertrouwdheid met literaire personages	Karakters	Minnie, de hoofdpersoon in het boek, is een complex personage. Haar ideeën en keuzes kunnen voor leerlingen lastig te begrijpen zijn, doordat ze ver van hun leefwereld staan en ook doordat Minnies keuzes niet altijd voor de hand liggend zijn. De andere personages spelen een bijrol.
	Aantal karakters	Minnie, Minnies moeder, Minnies agent, de fotograaf, dokter Johnstone en Bob.
	Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters	Minnie is het enige personage dat een duidelijke ontwikkeling doormaakt. De ontmoeting met dokter Johnstone, nadat hij haar uit het water redt, is een keerpunt in haar leven. Tijdens hun gesprekken vertelt Johnstone Minnie over haar behandeling, wat haar leven en keuzes sterk beïnvloedt.
Vertrouwdheid met literaire procedés	Spanning	In de proloog van het verhaal zakt Minnie door het dunne ijs. Na deze proloog duurt het tot het einde van het boek voordat de lezer ontdekt hoe het met Minnie afloopt. De opbouw van het verhaal is niet-chronologisch. Daarnaast wordt het verhaal onderbroken door een essay over kunstenaar Bas Jan Ader – een zonderlinge geschiedenis die vragen oproept, ook over het verband met Minnies verhaal.
	Chronologie	Het verhaal wordt niet-chronologisch verteld. De roman begint met een proloog en daarna volgen vijf hoofdstukken: 2012, 1984, 2012, 1991 en 2012; ook binnen die hoofdstukken worden de gegevens niet chronologisch gepresenteerd. Ook wordt de chronologie onderbroken door het essay over Bas Jan Ader.
	Verhaallijn(en)	Er is één verhaallijn.
	Perspectief	De consequenties is geschreven vanuit een (meervoudig) personaal perspectief. Het perspectief ligt bij Minnie, haar moeder, de fotograaf en dokter Johnstone.
	Betekenis	Niveau 3-lezers kunnen deze roman kiezen voor een kennismaking met complexere verhalen waarin de hoofdpersoon, zoals Minnie, minder voorspelbaar is en keuzes maakt die niet direct begrijpelijk zijn. Deze lezers kunnen de verschillende lagen in het verhaal verkennen door te kijken hoe thema’s als kunst en identiteit met elkaar verweven zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld nadenken over de vraag hoe Minnies ervaringen met kunst invloed hebben op haar persoonlijke leven. Voor niveau 4-lezers zijn de motieven in het verhaal duidelijker zichtbaar. Zij zullen opmerken dat alles in de roman op een bepaalde manier met elkaar in verband staat. De motieven van herhaling, zoals Minnies déjà vu’s, zijn elementen die verwijzen naar het cyclische karakter van haar leven en keuzes. Ook de vele verwijzingen naar de kunstwereld geven het verhaal een diepere laag, waarbij Minnies leven en kunst niet alleen onderwerp van de roman zijn, maar ook onderling resoneren. Niveau 5-lezers kunnen nog een stap verder gaan en de roman vanuit een kritisch perspectief benaderen. Zij kunnen onderzoeken of De consequenties zelf een vorm van conceptuele kunst is, net zoals het werk dat Minnie maakt. Deze lezers kunnen zich afvragen in hoeverre de structuur en vorm van de roman opzettelijk afwijken van conventies, en of de roman misschien bedoeld is als een experimenteel kunstwerk waarin de grens tussen fictie en realiteit vervaagt, vergelijkbaar met de concepten die in het boek aan de orde komen.
Relevante bronnen voor docenten		Pagina over deze roman op literatuurgeschiedenis.org
Externe leestips		De houdgreep – Joost Zwagerman Harem – Ronald Giphart De lotgevallen – Sacha Bronwasser Dius – Stefan Hertmans
Auteur docentinfo		Jochem van de Grift & Pieter Waalewijn