Docenten Nederlands 15-18

Introductie

Adriaan van Dis (1946) is de zoon van een Nederlandse moeder en een Indische vader. Hij is opgegroeid in Bergen, te midden van zijn oudere halfzussen, die, net als zijn ouders, getekend waren door de oorlog die zij in toenmalig Indië hadden doorgebracht. Van Dis heeft herinneringen aan zijn jeugd onder andere verwerkt in romans als Nathan Sid  (1983) en Indische duinen (1994, ook op deze site, N3). Behalve autobiografisch getinte romans heeft Van Dis ook een aantal reisromans geschreven, waarvan Een barbaar in China (1987), Het beloofde land (1990) en In Afrika (1991), de bekendste zijn.
Kenmerkend voor het werk van Adriaan van Dis is een tweeslachtigheid die op allerlei manieren steeds weer terugkomt: zwart tegenover blank, maatschappelijk tegenover asociaal en fatsoen tegenover onfatsoen.
Adriaan Van Dis heeft een bijzondere band met Zuid-Afrika: hij richtte zelf de studie Zuid-Afrikaans op aan de universiteit van Leiden en studeerde daar vervolgens af. Hij maakte meerdere reizen naar en in zuidelijk Afrika. Tikkop is deels gebaseerd op Van Dis' persoonlijke betrokkenheid bij de anti-apartheidsbeweging van de jaren zeventig van de vorige eeuw.
Interessant is dat Adriaan Van Dis als schrijversnaam de achternaam van zijn moeder heeft aangenomen. Mulder, de achternaam van zijn vader, komt als personage terug in een aantal werken, waaronder Tikkop en De wandelaar  (2007).
Bron: dbnl.org 

Inhoud

Tikkop is een roman over verraad, maar ook over vriendschap en liefde voor een taal en een land. Het vertelt de geschiedenis van twee blanke mannen - de Nederlander Mulder en de Zuid-Afrikaan Donald - die als student betrokken raakten bij het internationale verzet tegen de apartheid. Na veertig jaar halen ze de banden weer aan en verkennen hun gevoelens van weleer: er is een liefde gedeeld, er zijn vrienden verraden, idealen verloochend. De werkelijkheid van het nieuwe Zuid-Afrika lijkt anders dan de droom van toen.
De in Parijs wonende Mulder vestigt zich een tijd in de Kaap, waar Donald zijn strijd voortzet in een verstikkend vissersdorp. De lokale bevolking voelt zich aan alle kanten verraden: hun visrechten zijn verkwanseld door corrupte leiders, er is geen werk en hun kinderen vluchten in de tik - een goedkope drug.
De twee mannen ontfermen zich over een talentvolle verslaafde die zij een nieuwe toekomst willen bieden - die jongen moet alles goedmaken…
Bron: flaptekst Tikkop. Amsterdam: Augustus, 2010.

Moeilijkheid

N2-lezers zullen het boek erg lastig vinden. Het taalgebruik is wel eenvoudig, maar de structuur van het boek zal hen al snel in de war brengen. Het boek begint in het heden, maar in hoofdstuk twee wordt duidelijk dat er een achterliggend verhaal is dat zich in het verleden afspeelt. Ook bevat het boek veel open plekken. Geregeld is er sprake van een geheugenreis die gemaakt wordt, maar pas langzaam wordt duidelijk wat er zich in het verleden afgespeeld heeft tussen Donald en Marten. Hoe het de titelheld vergaat, laat Van Dis aan het einde open.
N3-lezers zullen het maatschappelijke engagement van Van Dis waarderen. Het thema is de apartheid in Zuid-Afrika en wat er van de idealen van de vrijheidsstrijders van destijds terecht is gekomen. Omdat de flashbacks slechts door een witregel worden aangegeven en soms een paar regels en soms een heel hoofdstuk betreffen, zal ook de N3-lezer aandachtig moeten lezen.
Voor de N4-lezer valt er te genieten van de meervoudige thematiek. Buitenstaanders en buitenlanders, vaders en zonen, oorlog en onrechtvaardigheid en passie en distantie, alles past in dit boek als een puzzel in elkaar.