Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18

 | niveau 3 | Odysseus, een man van verhalen

Introductie

'Schrijven is mijn meest geliefde bezigheid. Schrijven is een avontuur. Het is net als op reis gaan en niet weten waar je uitkomt. Je moet overleven. Het is voor mij een ontdekkingsreis.'
Imme Dros (1936) heeft de nodige prenten- en jeugdboeken plus bekroningen op haar naam staan. Ze heeft veel belangstelling voor de taal en het verhaal van Griekse mythen. Er verschenen meerdere hervertellingen van haar hand over deze eeuwenoude stof. In 1991 verscheen de vertaling voor volwassenen van de Odysseia van Homeros. Daarnaast maakte ze voor jongeren een eigentijdse bewerking van Homeros' eeuwenoude verhaal. 

Inhoud

Het verhaal begint met verhalen over Odysseus, verteld door verschillende personen. Deze worden verteld aan Telemachos, zijn zoon. Op deze manier wordt de lezer ingelicht over de voorafgaande gebeurtenissen. Hieruit blijkt onder andere dat Odysseus al twintig jaar weg is. Vervolgens verspringt het verhaal naar de goden. Deze hebben een vergadering waarin uiteindelijk besloten wordt Telemachos te hulp te komen. Maar niet alle goden zijn het daar helemaal mee eens, wantbij menig god zit nog behoorlijk wat oud zeer inzake de Trojaanse Oorlog. Ook blijken er meer dan honderd mannen aanwezig te zijn in het paleis van Odysseus, azend op zijn troon, dingend naar de hand van Penelope. Telemachos gaat eerst zelf op reis om informatie in te winnen bij vrienden van zijn vader. De goden hebben nog steeds voortdurend conflicten, maar besluiten uiteindelijk om zowel Telemachos als zijn vader naar huis te laten gaan. Daar aangekomen moeten wel de vrijers nog overwonnen worden.

Moeilijkheid

Odysseus is voor N2-leerlingen te hoog gegrepen wat betreft stijl, structuur en aantal personages. Als deze leerling enigszins vertrouwd is met de Griekse mytholigie en/of daar een levendige belangstelling voor heeft, zou het een prima opstap naar N3 kunnen zijn. Ook voor N3-lezers die niet enige voorkennis hebben over de Griekse godenwereld is dit boek een flinke klus. De hoeveelheid namen en anekdotes zou hen zo maar eens kunnen tegenstaan. Leerlingen die wel veel leeservaring hebben of wat kennis over dit onderwerp hebben, kunnen hun hart ophalen aan de originele invalshoek die Imme Dros voor dit boek gebruikt. Leerlingen op N4 kunnen misschien al wat parallellen trekken naar de rol en betekenis van Odysseus, Telemachos en Penelope in onze cultuur. 

Dimensies

Descriptoren

Toeliching | complicerende factoren

Algemene vereisten

 Bereidheid De leerling die aan dit boek begint moet bereid zijn om zich in een verhaal te verdiepen dat ver van zijn belevingswereld af staat. De enorme hoeveelheid personages zal zeker voorleerlingen die niets van de godenwereld weten een struikelblok kunnen vormen. Dit geldt voor leerlingen op ieder niveau. Het boek schijnt wel beter te begrijpen te zijn als eerst Ilios, ook van Imme Dros, gelezen wordt. 
  Interesses   Leerlingen die op een gymnasium zitten of die geïnteresseerd zijn in de verhalen uit de Griekse en Romeinse oudheid en goed op de hoogte zijn van de verhalen zullen uit de bewerking van het verhaal van Odysseus veel overeenkomsten en verschillen kunnen halen. Een uitdaging voor lezers op N4. Leerlingen die geïnteresseerd zijn in kunst kunnen ook genieten van de tekeningen die Harrie Geelen bij het verhaal heeft gemaakt.  
  Algemene kennis -
  Specifieke literaire en culturele kennis Voorkennis over, of zeker grote interesse in,  de Griekse godenwereld en het verhaal over de ondergang van Troje is haast een eis bij het lezen van dit boek, zeker voor leerlingen op N2, hoewel er natuurlijk ook veel te leren valt door middel van het lezen van dit boek. 

Vertrouwdheid met literaire stijl

 Vocabulaire Voor leerlingen op N2 is het poëtische taalgebruik van Imme Dros misschien een brug te ver. 'Kom vreemdeling, wat denkt u te bereiken met misplaatste vleierij.' Een mogelijk struikelblok voor N2, maar daarnaast een uitdaging voor N3 en N4. De namen die de goden en stervelingen hebben, bevatten een betekenis die lezers op N2 zonder enige hulp niet kunnen plaatsen. 
  Zinsconstructies Imme Dros gebruikt soms spreektaal en dan weer veel beeldspraak. Daarnaast maakt ze soms lange meanderende zinnen, om vervolgens sommige woordenwisselingen in staccato weer te geven. Voor leerlingen op N2 en N3 een hele uitdaging om daar grip op te krijgen. Leerlingen op N4 zullen hier veel minder moeite mee hebben. 
  Stijl De stijl van Imme Dros kan als beeldend omschreven worden. Dros gebruikt veel beeldspraak die niet door alle lezers op N2 geduid zal kunnen worden. Ook heeft Dros sommige passages van het boek bijna letterlijk vertaald uit het oorspronkelijke werk. Een uitdaging voor gymnasiasten op N3 en N4 om eens naar de overeenkomsten en verschillen van beide werken te kijken. 

Vertrouwdheid met literaire procedés

 Spanning Het boek zit boordevol actie: de goden hebben ruzie met elkaar, ze zorgen ervoor dat Odysseus niet naar huis kan komen, er wordt gevochten met de vrijers. Lezers op N2 die van actie houden zullen het boek op dit vlak kunnen waarderen. 
  Chronologie De chronologie in dit boek is ver te zoeken. Odysseuszit vol met vooruitwijzingen en flashbacks. Het is een flinke klus voor lezers op N2 en N3 om grip te krijgen op het tijdsverloop. 
  Verhaallijn(en) De centrale verhaallijn gaat over de reis van Odysseus. Maar ook de reis van Telemachos wordt beschreven en ook wordt er verteld over het  hoe, wat en waarom van het ontstaan van de Trojaanse oorlog. Wederom een enorme uitdaging voor N2. 
  Perspectief Het verhaal wordt telkens vanuit een andere persoon verteld, als ware het allemaal getuigenverklaringen. Wanneer de goden aan het woord zijn, ligt het perspectief meestal bij de godin Athene. Telemachos voert ook vaak het woord, maar ook bij Hermes, Afrodite en de voedster Eurykleia ligt soms het perspectief. Pittig voor N2. 
  Betekenis Lezers op N2 kunnen met dit verhaal uit de voeten als ze het als avonturenroman lezen. Komt Odysseus thuis of niet?
Lezers op N3 zullen zich meer in de beweegredenen van de verschillende goden kunnen verdiepen. Ook zullen zij de titel op meerdere manieren kunnen uitleggen. De karakterontwikkeling van Telemachos is ook interessant voor deze groep leerlingen.
Lezers op N4 kunnen zich verdiepen in de vraag waarom juist dit verhaal de tands des tijds doorstaan heeft en hoe het komt dat Odysseus en Penelope archetypen geworden zijn. 

Vetrouwdheid met literaire personages 

 Karakters Er zijn veel personages in dit boek. Je leert ook sommige goden redelijk kennen. Pittig voor N2- en beginnende N3-lezers. 
  Aantal karakters Het aantal karakters in dit boek is erg groot. De verklarende namenlijst achterin het boek bedraagt maar liefst tien pagina's, waarbij voornamelijk personages worden geduid. 
  Ontwikkeling van de karakters Telemachos is de enige persoon die zich echt ontwikkelt. Telemachos probeert uiteindelijk wat uit de schaduw van zijn vader te treden. Lezers op N3 zullen deze verandering wel kunnen duiden.