Docenten Nederlands 15-18 | niveau 3 | De onbedoelden

Introductie
Cobi van Baars (Deurne, 1967) is cum laude afgestudeerd in de Nederlandse taal en literatuur aan de Radboud Universiteit op de relatie tussen literatuur en beeldende kunst. Naast schrijver is ze ook schilder en docent aan de schrijversvakschool. Ze debuteerde in 2017 met de roman Schipper & Zn. In 2019 volgde Over het krakende ei, in 2020 Branduren en in 2023 De onbedoelden. Deze laatste roman haalde de shortlist van de Libris Literatuur Prijs 2024. In 2025 verscheen een nieuw boek: Vacht!.
Van haar werk wordt gezegd dat ze met weinig woorden een hele wereld weet op te roepen. Ook wordt haar sterke psychologische inzicht genoemd. In een interview op Hebban vertelt ze dat ze aan een oeuvre bouwt. Vaak gaat ze bij een volgend boek verder met waar ze bij het vorige boek geëindigd is, bijvoorbeeld om het scherper neer te zetten, of omdat het thema nog steeds haar aandacht heeft. Ze schrijft graag vanuit een veelvoud van perspectieven, om te laten zien hoe moeilijk het is om elkaar te bereiken.

Inhoud
In de jaren zestig van de twintigste eeuw bevalt in een streng katholiek ‘doorgangshuis’ een jonge, ongetrouwde vrouw van een tweeling. Tegen haar wil worden haar twee dochtertjes ter adoptie aangeboden. In die tijd zijn de rechten van adoptiekinderen nog niet duidelijk vastgelegd. Aaf en Annemarieke komen in twee heel verschillende pleeggezinnen terecht, zonder dat ze van elkaars bestaan weten. Aaf komt bij Ineke en Fons terecht. Zij vormen een warm gezin, met ook nog een ouder adoptiezusje Brechtje, met wie Aaf een hechte band krijgt. Annemarieke komt in een gezin terecht dat wat minder betrokken is. Alleen Fons en Ineke weten dat Aaf een deel is van een tweeling en zij moesten destijds de belofte doen dat ze deze informatie pas met haar zouden delen als ze eenentwintig was. De ouders van Annemarieke weten van niets en horen dit als Aaf op haar eenentwintigste op zoek gaat naar haar zus. Het verhaal begint met het verdelen van de verjaardagstaart op Aafs eenentwintigste verjaardag. Aan alles is te merken dat Ineke zenuwachtig is, want nu mag ze de informatie delen.
De kennismaking blijkt weerbarstig. Eerst tasten de twee zussen elkaar af: lijken ze op elkaar, welke overeenkomsten en verschillen hebben ze? Ook Brechtje vindt het ingewikkeld dat er nog een tweelingzus blijkt te zijn. Aaf en Annemarieke gaan op zoek naar hun gemiste verleden. Ze komen erachter dat Claudia hun biologische moeder is. Zij is zwanger geraakt door een Griekse gastarbeider, Julius. Op het moment dat hij de verkering had uitgemaakt, had ze verteld dat ze zwanger was, maar hij had haar niet geloofd en was naar Griekenland teruggekeerd. Het contact met Claudia gaat moeizaam. Ze laat maar moeilijk informatie los en het is haar snel allemaal te veel. Claudia’s broer heeft echter nog een foto van Julius, die de tweeling op het spoor brengt van hun biologische vader. De geschiedenis herhaalt zich: waar in het verleden Julius’ moeder de brieven van Claudia achterhoudt, doet nu de zus van Julius dat, omdat ze bang is dat Julius’ nieuwe huwelijk met Maria in gevaar komt. Echter, de aanhouder wint, uiteindelijk komt de tweeling in contact met Julius. Een aantal jaren daarna komt de ‘missing link’ boven water: ze vinden de vrouw die de tweeling de eerste vier maanden heeft verzorgd.

Moeilijkheid
Het verhaal is toegankelijk voor alle niveaus door de korte zinnen. Het perspectief van de alwetende verteller is voor lagere niveaus wellicht wat vreemd: ‘Hier, in de kier tussen motto en verhaal, meldt zich de verteller, de schrijver zo je wilt.’ Dit metaniveau zijn ze misschien niet gewend. De verteller legt uit dat ze zich in dienst heeft gesteld van het verhaal, de ‘weerbarstige waarheid’ die uit losse stukken bestaat. Zij is de verteller ‘die de waarheid decennialang eigenhandig bijeen heeft proberen te brengen – we zullen zien dat ze daar maar deels in geslaagd is. In arren moede heeft ze een schrijver op de schouder getikt. En nog een keer. Net zo lang tot... Nou ja, laten we maar beginnen. Het is 1988.’ Ook verderop in het verhaal neemt de verteller de lezer nog regelmatig bij de hand. Bij de hogere niveaus kan dit wat gekunsteld overkomen. Toch is het niet echt storend. Een recensent vergelijkt het met de ‘voice-over’ bij een documentaire. De lezer krijgt op deze manier wel alle informatie van de verteller die hij nodig heeft om de puzzel compleet te krijgen: de gedachten van verschillende personages, verslagen, rapporten en brieven. De verteller wisselt bovendien regelmatig tussen heden en verleden, Nederland en Griekenland, maar maakt dat voor de lezer wel inzichtelijk.
Wat verwarrend kan zijn voor lezers op de lagere niveaus is dat de dialogen in het doorlopende verhaal zijn ingebed, dus niet onder elkaar, zoals gebruikelijk is. Ook voegt de verteller overpeinzingen toe, die niet per se bij een van de personages horen: ‘Hoe groot het verlangen naar een kind kan zijn weet alleen degene die de ballon van dat verlangen volledig heeft opgepompt. Degene die wat naïef hoopte dat haar wittebroodsweken al vruchtbaar zouden zijn, maar zeker toch het eerste jaar. Het tweede dan? Het derde? Degene die alle tips toepaste die werden rondgefluisterd, haar lichaamstemperatuur uitwerkte tot grafieken, haar bekken kantelde, haar bekken niet kantelde, onthouding toepaste en de frequentie opschroefde tot de liefdesdaad alleen nog daad was, middel, een middel dat faalde.’

Didactische en letterkundige analyse