Docenten Nederlands 15-18
| niveau 2 | Red ons, Maria Montanelli
Introductie
Herman Koch (1953) was als radiomaker in onder andere Borát al bekend toen in 1989 zijn romandebuut Red ons, Maria Montanelli uitkwam. Zijn literaire debuut maakte hij met de verhalenbundel De voorbijganger (1985). Als televisiemaker werd hij vooral bekend in de satirische VPRO-serie Jiskefet.
Na zijn romandebuut schreef hij een aantal romans en verhalenbundels, tot hij in 2009 met Het diner doorbrak naar het grote publiek. Ook internationaal werd dit boek een ongekend succes; het is de meest vertaalde Nederlandse roman ooit: in meer dan 40 talen vertaald, en meer dan tweeënhalf miljoen keer verkocht. Voor Het diner ontving Koch de NS-publieksprijs; het boek is verfilmd en voor theater bewerkt. Ook zijn romans Zomerhuis met zwembad (2011), Geachte heer M. (2014) en De greppel (2016) zijn succesvol, in binnen- en buitenland. In 2017 schreef Koch het Boekenweekgeschenk: Makkelijk leven.
Inhoud
Leeswaarschuwing: deze tekst bevat details over de afloop.
De hoofdpersoon zonder naam vertelt het verhaal van 'de zwakbegaafde jongen' Jan Wildschut, die in zijn klas op het Maria Montanelli Lyceum wordt geplaatst, en 'hoe de zwakbegaafde jongen op onze school de dood heeft gevonden'. Doordat dit al op de tweede bladzijde wordt verteld, zit de spanning erin dat je wilt weten wat er precies is gebeurd. In deze geschiedenis komt alle frustratie van de hoofdpersoon over zijn vader, over de bekakte buurt waarin hij woont en over de schijnheiligheid van zijn idealistische school, naar buiten. Nadat de hoofdpersoon met enkele vrienden van school verwijderd is, trekt zijn vader in bij 'de weduwe' met wie hij al lange tijd een relatie heeft. De hoofdpersoon woont dan op zichzelf. Uiteindelijk droomt hij hoe Maria Montanelli zelf het besluit neemt de school en de hele buurt te laten bombarderen.
Moeilijkheid
Het verhaal is niet moeilijk en het is niet lang. Maar uitsluitend leerlingen die goed kunnen lezen, zullen het volledig naar waarde kunnen schatten. Want al lijkt het te drijven op de spanning hoe 'de zwakbegaafde jongen' precies aan zijn einde gekomen is, de kracht van de roman zit in het taalgebruik, de manier van vertellen, het sarcasme, de satirische uitweidingen en de venijnige kritiek op schijnheilige volwassenen en hun 'goede bedoelingen'.
Dimensies |
Indicatoren |
Toelichting | complicerende factoren |
Algemene vereisten |
Bereidheid | Dun boek, herkenbare situaties, vlotte verhaalstijl: zodra de aspirant-lezer dit doorheeft, is hij verkocht. |
| Interesses | Nieuwsgierigheid is al gauw gewekt door de eigentijdse sfeer en de herkenbare gegevens. | |
| Algemene kennis | Er is geen speciale algemene kennis vereist, behalve dan van wat Amsterdam Oud-Zuid en de bekakte milieus daar voorstellen. | |
| Specifieke literaire en culturele kennis | Het is handig enige kennis te hebben van bijzonder onderwijs als het Montessori-onderwijs. | |
Vertrouwdheid met literaire stijl |
Vocabulaire | Niet moeilijk. Wel zullen N1-lezers wat moeite hebben met sommige filosofische uitweidingen en de woordkeus daarin van de hoofdpersoon. |
| Zinsconstructies | Vlot. Maar alweer: in sommige passages staan heel lange, meanderende zinnen die de manier van denken van de hoofdpersoon weergeven. Dat kan lastig zijn voor N1-lezers. | |
| Stijl | De stijl is vlot vertellend, met veel sarcasme in woordkeus en contrasten. N1- en N2-lezers kunnen sommige grappen daarin missen, maar dat staat begrip van het verhaal niet in de weg. Wel bestaat de kans dat sommige leerlingen dan denken dat het een whodunit is. | |
Vertrouwdheid met literaire personages |
Karakters | Geen probleem voor welk leesniveau dan ook: naast de hoofdpersoon zijn er maar een paar karakters. Maar N1-lezers en sommige N2-lezers zullen de subtiliteit waarmee deze worden getekend mogelijk niet aanvoelen. |
| Aantal karakters | Er zijn maar weinig personages: de hoofdpersoon, zijn ouders, zijn vriendin, enkele leraren en een paar klasgenoten. | |
| Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters | N1-, N2- en N3-lezers doen er goed aan zorgvuldig na te gaan op welke manier sommige karakters veranderen. De luide toon waarop de hoofdpersoon kritiek heeft op alles en iedereen kan soms verhullen hoe fijngevoelig hijzelf is en welke sympathie hij naast al zijn aversie voelt voor andere personages. | |
Vertrouwdheid met literaire procedés |
Spanning | Er is op twee niveaus spanning: hoe zal 'de zwak begaafde jongen' nu precies sterven? Daarnaast: hoe ontwikkelt de verhouding tussen de hoofdpersoon en de buitenwereld zich? Op het eerste niveau zullen N1-, N2- en N3-lezers het allemaal spannend vinden. Op het tweede niveau zullen vooral N3-lezers de clou doorhebben; N1- en N2-lezers zullen hierbij geholpen moeten worden. |
| Chronologie | De gebeurtenissen worden achteraf verteld. Dat gebeurt heel overzichtelijk. Vaak staat er bij wanneer gebeurtenissen in het verleden zich afspeelden. Sommige N1-lezers kunnen dit toch nog lastig vinden. | |
| Verhaallijn(en) | Er zijn in feite twee verhaallijnen: de geschiedenis van 'de zwakbegaafde jongen' en de geschiedenis van de hoofdpersoon met zijn ouders, vriendin, de school en zijn functioneren op die school. Eenvoudig voor iedereen. | |
| Perspectief | Het grootste deel van het boek is in beschouwend ik-perspectief geschreven. Sommige gedeelten staan in belevend ik-perspectief. Dit is voor niemand verwarrend, doordat het een afspiegeling is van de meest natuurlijke vertelwijze. | |
| Betekenis | De betekenis van de eerste verhaallijn is eenvoudig: wat gebeurde er met 'de zwakbegaafde jongen' en wat heeft de hoofdpersoon met zijn dood te maken? Voor geen enkel niveau moeilijk. Maar tegelijk gaat het om de psychologische ontwikkeling van een dwarse puber die met zijn vlijmscherpe intelligentie een meedogenloos oordeel velt over iedereen. De reikwijdte hiervan is voor N1- en N2-lezers behoorlijk moeilijk te doorgronden. | |
Relevante bronnen voor docenten |
nrc.nl | Rinske Koelewijn - 'Ik geef de raarste geheimen prijs.' (Deze tekst is hier ook als download te verkrijgen.) volkskrant.nl | bespreking van de roman door Bert Brussen trouw.nl | interview door Joost van Velzen; o.a. over Kochs moeizame verhouding tot leraren onzetaal.nl | interview door Jan Erik Grezel (februari-maart 2017) N.B.: ter gelegenheid van de Boekenweek 2017 is er veel informatie over Herman Koch en zijn werk verschenen. |