Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18

 | niveau 2 | De belofte van Pisa

Introductie

De Marokkaans-Nederlandse schrijver Mano Bouzamour (1991) debuteerde op 22-jarige leeftijd met de op zijn eigen leven gebaseerde roman De belofte van Pisa. Bouzamour groeide met drie zusjes en drie broers op in een streng gelovig, traditioneel Marokkaans gezin in de Amsterdamse Pijp. Zijn havo-diploma behaalde hij op het witte Hervormd Lyceum in het welvarende Amsterdam-Zuid.
De belofte van Pisa gaat over een Marokkaanse jongen die zich probeert te ontworstelen aan het milieu waarin hij is opgegroeid. Het boek bereikte in zes weken tijd de vijfde druk en deed veel stof tot discussie oplaaien, vooral binnen de Marokkaanse gemeenschap. Ondanks de vele kritiek hoopt Bouzamour een rolmodel te zijn voor de jeugd: 'Het maakt fucking niks uit wie je bent, of waar je vandaan komt. Als je iets wil bereiken, ga ervoor en doe je best!'
Opvallend is dat hij een absolute held is voor de Nederlandse jeugd, maar veel Marokkaanse twintigers zich juist tegen hem keren. Bouzamours literaire voorbeelden zijn Amerikaanse schrijvers als J.C. Salinger, Stephen King en David Benioff.

Inhoud

Let op: onderstaande tekst bevat details over de afloop van het verhaal.
Sam Zafar, thuis Samir genoemd, groeit op als zoon van analfabete, slecht geïntegreerde Marokkaanse ouders op in de Amsterdamse pijp. Zijn broer zit in de zware criminaliteit, zijn zussen werken achter de kassa en zijn vrienden hangen doelloos rond op straat. Sam is echter vastberaden om zijn vwo-diploma op het witte lyceum in het chique Amsterdam-Zuid te halen ('de belofte van Pisa') en zich te storten op zijn grote liefde voor klassieke pianomuziek. Waar zijn broer de vrachtwagen vol met piano's vandaan heeft gehaald, vraagt Sam liever niet. Wanneer zijn broer door het verraad van hun gezamenlijke vriend Soesi tot zeven jaar gevangenisstraf veroordeeld wordt, stelt Sam zichzelf een nieuw doel voor ogen: wraak nemen op Soesi.
Tijdens zijn middelbare schooltijd wordt Sam continu geconfronteerd met grote cultuurverschillen tussen zijn achtergrond en die van de rijke 'kakkers' uit Amsterdam-Zuid. De verkering met zijn eerste vriendinnetje Evelien loopt spaak omdat Sam haar onmogelijk thuis kan uitnodigen en ook Eveliens ouders de prille liefde tussen Sam en hun dochter afkeuren. Zijn eerste vriendschap op het lyceum sluit Sam met de stille en verlegen Nederlandse jongen Ys, die hij in mum van tijd klaarstoomt om zich staande te houden tussen de Marokkaanse jongeren in het sjofele buurthuis van de Pijp. Wanneer Ys en Sams broer er uiteindelijk voor kiezen om samen de illegale seksbusiness in te gaan, kiest Sam voor een carrière in de klassieke pianomuziek, gesteund door Ys' moeder en Evelien.

Moeilijkheid

De belofte van Pisa is een moeilijk N2-boek. Het boek biedt vooral ontspanning, leesplezier en herkenning voor N1- en N2-leerlingen, maar de dikte, structuur van en beeldspraak in het boek zullen een behoorlijke uitdaging voor hen vormen. N3-lezers zullen daarmee beter uit de voeten kunnen. Ook biedt het boek voor N3-leerlingen interessante reflectiemogelijkheden, onder meer over de vraag in hoeverre je leven bepaald wordt door het nest waarin je geboren bent.

Dimensies

Indicatoren

Toelichting | complicerende factoren

Algemene vereisten

 Bereidheid
Het boek is een grote uitdaging voor N1- en beginnende N2-leerlingen door de omvang ervan (285 p.) en de vele tijdsprongen en vergelijkingen. Daartegenover staat een meeslepend en humoristisch verhaal. Voor N3-leerlingen zal de uitdaging vooral liggen in het ontdekken van nieuwe werelden en de vragen die het boek bij de lezer oproept.
  Interesses
Het boek is uitermate geschikt om het leesplezier van jongens die niet van lezen houden te bevorderen. Daarnaast is het boek interessant voor leerlingen die van realistische, op waarheid gebaseerde verhalen houden en zich willen verdiepen in andere culturen.
  Algemene kennis
Niet vereist.
  Specifieke literaire en culturele kennis
Niet vereist, hoewel het wel een pre is als leerlingen al eerder een boek hebben gelezen dat niet chronologisch is opgebouwd en enige achtergrondkennis hebben over de Marokkaanse cultuur.

Vertrouwdheid met literaire stijl

 Vocabulaire
Over het algemeen voor geen enkel niveau een probleem. Wel wordt er veel staattaal gebruikt en af en toe een Marokkaans woord, dat niet elke leerling zal kennen.
  Zinsconstructies
Voor geen enkel niveau een probleem. Veel enkelvoudige en af en toe samengestelde zinnen.
  Stijl 
Bouzamours schrijfstijl wordt door veel recensenten gekarakteriseerd als enthousiast en gretig. Met veel humor, zelfspot, treffende vergelijkingen, spitse dialogen en swingende straattaal schetst hij het leven van Sam, een elitair schoffie. N1- en N2-lezers zullen niet alle humor en vergelijkingen oppikken, voor N3-lezers is dit een leuke uitdaging.

Vertrouwdheid met literaire personages

 Karakters
De belangrijkste karakters voor het verloop van het verhaal zijn Sam/Samir (ik-verteller), zijn broer en ouders op de achtergrond, Soesi, zijn vriendin Evelien, zijn vriend Ys, Ys’ moeder Iris en zijn tijdelijke ‘scharrel’ Kyra.
  Aantal karakters
Voor elke leerling een overzichtelijk aantal.
  Ontwikkeling van en verhouding tussen de karakters
Sam ontwikkelt zich gedurende zijn jeugd van een jongen die tussen twee culturen heen en weer geslingerd wordt tot een jongeman die voor zijn eigen weg durft te kiezen. Dit zorgt ervoor dat hij het contact met zijn ouders, broer en Ys verliest, maar dat hij daarvoor Ys’ moeder Iris en zijn oude geliefde Evelien terugkrijgt. Door N1- en N2-leerlingen kan het als problematisch worden ervaren dat de scheidslijn van het gedrag van karakters tussen goed en kwaad niet eenduidig is.

Vertrouwdheid met literaire procedés

 Spanning
Het boek is niet zo zeer spannend in de gebruikelijke zin van het woord. Er wordt een reeks (deels) los van elkaar staande avonturen van de hoofdpersoon beschreven, die N1/2-lezers vooral zullen aanspreken. N3-lezer zullen meer oog hebben voor de psychologische spanning: zal het Sam lukken om zich te ontworstelen uit zijn milieu?
  Structuur
Het verhaal is niet-chronologisch verteld. Voor N1- en N2- lezers zullen de tijdssprongen in het verhaal lastig zijn, hoewel veel tijdssprongen gemarkeerd zijn. Voor N3-lezers zullen de tijdsprongen geen problemen opleveren.
  Perspectief
Ik-verteller Sam. Voor geen enkel niveau een probleem.
  Betekenis
N1-lezers zullen het boek vooral lezen als een leuk en spannend avonturenverhaal over de jeugd van een Marokkaanse jongen. N2-lezers zullen meer oog hebben voor de cultuurverschillen tussen de Marokkaanse- en (rijke) Nederlandse cultuur waar Sam mee worstelt. Ervaren N3-lezers zullen door het lezen van dit boek aan het denken worden gezet over vragen als: welke kansen en beperkingen bieden beide culturen, is het mogelijk je ooit helemaal te ontworstelen uit het milieu waarin je bent opgegroeid?

Relevante bronnen voor docenten

  
trouw.nl | Ally Smid, ‘Ik ben niet de zoon die mijn vader wil dat ik ben’, in: Trouw, 22 december 2013.