Lezen voor de Lijst

Docenten Nederlands 15-18

 | niveau 1 | Vader en dochters

Introductie

Martin Bril (1959-2009) publiceerde enorm veel verhalen, columns en gedichten voor verschillende tijdschriften en kranten. Van 2001 tot vlak voor zijn dood schreef hij dagelijks een column op de voorpagina van de Volkskrant. Bril stond ook in het theater met Bart Chabot en Ronald Giphart en was tafelheer bij De Wereld Draait Door. Hij was voornamelijk bekend door zijn karakteristieke, scherpe columns over het dagelijks leven, waarvan vele nog gebundeld zijn na zijn overlijden. Martin Bril overleed in 2009 op 49-jarige leeftijd aan de gevolgen van slokdarmkanker.

Inhoud

De bundel bevat 42 columns die een gemeenschappelijk thema hebben: het opgroeien van de dochters van de columnist. De losse verhalen spelen zich, op een paar uitstapjes en vakanties na, grotendeels af in Amsterdam Oud-Zuid waar de familie Bril woont; Amsterdam, de buurt en het huis van familie Bril zijn het decor van een heleboel verhaaltjes. Bril voert gesprekken aan de keukentafel, zit op een terras als hij zijn dochter voorbij ziet fietsen en fietst met zijn dochter naar school en balletles. De alledaagsheid is kenmerkend voor de verhalen in Vader en dochters. Zo zwaaien Martin en zijn vrouw in het verhaal ‘School’ hun kinderen uit als de vakantie voorbij is en overlijdt in het verhaal ‘Poes’ de poes van de oudste dochter van Bril. In ‘Naakt’ gaat het over het wel of niet naaktlopen in je eigen huis (volgens de dochters van Bril mag dit absoluut niet). In ‘Vaderdag’ zit Bril aan de keukentafel als hij in Trouw een interview leest met een filosoof over het ‘adopteren van je eigen kinderen’; het zet Bril aan het denken over zijn eigen ouderschap en hij filosofeert nog wat verder over de stelling van de filosoof dat een vader een voorbeeldfunctie moet hebben. In het verhaal ‘Aldi’ gaat het over de advertenties van de Aldi in de krant die in de huiselijke kring van de familie Bril zijn uitgegroeid tot een begrip. Alle Aldi-aanbiedingen worden gezamenlijk en nauwkeurig bekeken. Volgens Bril is de Aldi-advertentie een ‘oefening in nederigheid’ en iets wat de kinderen zich later zullen herinneren. Andere verhalen gaan o.a. over schoolfeesten, wel of niet consequent zijn, mode en wat bespreek je wel/niet met je kinderen.

Moeilijkheid

Vader en dochters is een eenvoudige verhalenbundel voor de (beginnende) N1-lezer. De korte columns (twee tot twee en een halve bladzijde per column) zijn eenvoudig opgebouwd en de alledaagse onderwerpen zijn niet heel ingewikkeld. Voor de meeste pubers zijn de situaties met een ouder/vader van een herkenbare alledaagsheid. Een complicerende factor zou het perspectief kunnen zijn: de vader beschrijft en overdenkt alle gebeurtenissen. Voor N1 kan de identificatie met de vader (op afstand) lastig zijn.

Dimensies 

Indicatoren 

Toelichting | complicerende factoren 

Algemene vereisten

Bereidheid  De N1-lezer moet bereid zijn om een boek te lezen uit het perspectief van een vader. Daarnaast gaan alle verhalen over de  vader en de dochters in een huiselijke context. Als een leerling alle verhalen na elkaar (aansluitend) leest, kan het wat eentonig worden. Een goede tip aan de leerling zou zijn om elke dag hooguit twee verhaaltjes te lezen.
  Interesses Interesse in het gezinsleven. Interesse in het korte verhaal, of columns.
  Algemene kennis Geen bijzondere voorkennis vereist.
  Specifieke literaire en culturele kennis Geen bijzondere voorkennis vereist.

Vertrouwdheid met literaire stijl

Vocabulaire Martin Bril gebruikt eenvoudige woorden. Ook voor N1-lezers geen probleem.
  Zinsconstructies De zinnen zijn afwisselend lang en kort, maar vaker kort dan lang en niet ingewikkeld. 
  Stijl Martin Bril schrijft op een karakteristieke, beschouwende manier. Hij weet gedachtes, emoties en gebeurtenissen van alledag om te zetten naar eenvoudige conclusies en aforismen. 

Vertrouwdheid met literaire personages

Karakters In deze verzamelbundel staan de dochters van Martin Bril, Teuntje en Lena, centraal. Zijn vrouw, mevrouw Bril, komt soms voor, maar de columns over haar zijn verzameld in een andere bundel. De verhalen draaien om de vader-dochterrelatie: Martin aan de ene en Teuntje en Lena aan de andere kant.
  Aantal karakters Een overzichtelijk aantal.
  Ontwikkeling van de karakters De relatie tussen de puberdochters en vader Martin is op het oog goed, maar Martin is ondanks zijn aanwezigheid ‘een vader op afstand’. Vader Martin merkt dat zijn dochters steeds zelfstandiger worden. Zijn kleine meisjes worden groot en leiden steeds meer hun eigen leven. Hij ziet het met lede ogen aan en denkt met weemoed terug aan de onbezorgde kleutertijd. 

Vertrouwdheid met literaire procedés

Spanning In de korte verhalen is alleen sprake van enige psychologische spanning: hoe reageren vader Bril en zijn puberdochters op elkaar? Tot grote confrontaties (dramatische situaties) komt het echter nooit.
  Chronologie De korte verhaaltjes zijn bijna allemaal chronologisch of overzichtelijk opgebouwd. De vertelde tijd is ongeveer zes jaar: in het eerste verhaal is de jongste dochter zeven jaar en in het laatste verhaal is zij dertien jaar oud. Geen probleem.
  Verhaallijn(en) Elk verhaaltje gaat over een moment, een gebeurtenis in het dagelijks leven van het gezin Bril. In alle verhalen staan de ontwikkeling van de dochters, het vaderschap en het dagelijks gezinsleven centraal. De columns kunnen ook prima los van elkaar gelezen worden. 
  Perspectief De vader is aan het woord. Bril maakt gebruik van een ik-perspectief en soms een hij-perspectief (de vader als toeschouwer). 
  Betekenis Voor zowel N1- als N2-lezers is het interessant om een boekje te lezen over pubers vanuit het perspectief van een ouder/vader.
Lezers op N1 en N2 kunnen zich ook bezighouden met de vraag: hoe is het voor een ouder/vader om zijn kinderen ouder en zelfstandiger te zien worden? En: hoe kijkt een ouder/vader tegen het gedrag van een kind/puber aan? Voor N2 is het bovendien interessant om kritisch naar het ouderschap te kijken: bestaat de ideale ouder/vader? Verder kan N2 reflecteren op het schrijverschap en de rol van de gezinsleden in het leven van een schrijver.

Relevante bronnen voor docenten

  Astrid Theunissen heeft in 2014 een biografie geschreven over Bril: De schelmenjaren van Martin Bril (zie bol.com). Recensie van die biografie door Bert Wagendorp: volkskrant.nl.