1. Wil jij je graag helemaal inleven in een boek of een film? Heb je daarvoor een sympathieke hoofdpersoon nodig om je mee te kunnen identificeren? Bespreek dit samen.
2. Kon je je inleven in een van de personages in de roman Siegfried? Waarom (niet)? Zo ja, in wie kon jij je inleven?
3. Wie zijn de twee hoofdpersonages in Siegfried? Bespreek dit en bepaald jullie keus. Leg uit waarom jullie deze keus maken.
4. Vind je deze hoofdpersonages sympathiek of juist niet? Hoe komt dat?
5. Lees bron 1. Maak daarna elk van een van deze hoofdpersonages een karakteristiek. Benoem eerst welke visie(s) je gebruikt om de karakteristiek te maken. Benoem daarna van beide zowel uiterlijke als innerlijke kenmerken en geef bij elk van de innerlijke kenmerken een voorbeeld uit de roman. Gebruik hiervoor de beide tabellen hieronder.
6. Zijn deze personages flat of round characters? Motiveer jullie antwoorden.
7. Benoem nu elk voor je hoofdpersonages hun nevenfiguren. Maak weer gebruik van de tabellen.
8. In Mulisch' oeuvre valt op dat hij een voorliefde heeft voor het gebruik van paradoxen. (Wanneer je deze term niet kent, zoek je hem op of vraag je je docent om uitleg.) Zie je die paradox in de combinatie van hoofdpersonages, als jullie ze met elkaar vergelijken? Noteer zoveel mogelijk punten waarop de hoofdpersonen elkaars evenbeeld dan wel tegenbeeld zijn en illustreer die punten met voorbeelden uit de roman.
9. Kijk nog even terug naar wat je noteerde bij vraag 2 en 4. Heeft deze opdracht je mening over een of meer van de personages veranderd? Bespreek dit en noteer dan individueel jullie antwoord en leg uit waarom je mening (niet) veranderde.

 tabellen 

1. 'Personages', in: Joke van Balen e.a., Basisboek literatuur. Groningen, Uitgeverij kleine Uil, 2009, p. 106-108

A

Welke van de onderstaande uitspraken is op jou van toepassing?

Als ik in de bibliotheek een boek uitzoek, dan
A. heb ik thuis al uitgezocht wat ik hebben wil, dus ik loop gelijk naar de juiste kast en pak het boek dat ik wilde hebben.
B. loop ik langs de boekenkasten en ik lees hier en daar de achterkanten van de boeken om een indruk te krijgen.
C. loop ik langs de boekenkasten en ik bekijk de omslagen van boeken om te zien of er iets bij zit wat me aanspreekt.
D. vraag ik eerst advies aan een van de medewerkers van de bibliotheek.
E. is dat ongetwijfeld voor mijn moeder, want zelf leen ik nooit iets uit de bibliotheek.

Als jij koos voor antwoord C, dan heb je al wat ervaring met het beoordelen van boekomslagen. Als je een van de andere antwoorden koos, dan is dit een mooie gelegenheid om eens wat aandachtiger naar een boekomslag te kijken.

B

1. Hierboven zie je twee verschillende omslagen waarin de roman Siegfried is verschenen. Welk omslag nodigt jullie het meest uit om het boek te gaan lezen? Bespreek hoe dat komt.
2. Een ontwerper van een boekomslag kan verschillende mogelijkheden benutten om met het omslag aan te sluiten op de inhoud van het boek. Hij kan bijvoorbeeld gebruik maken van letterlijke verwijzing naar het boek of thematische verwijzing naar het boek, concreet of abstract kleurgebruik.
   a. Bekijk beide omslagen aandachtig en bespreek op welke manieren ze verwijzingen bevatten naar de inhoud van het boek. Noteer jullie bevindingen.
   b. Welk van de omslagen is abstracter en welk is concreter? Waarom?
3. Je hebt inmiddels gemerkt dat je een boekomslag soms pas kunt uitleggen of begrijpen nadat je het boek gelezen hebt. Tegelijkertijd moet zo'n omslag aantrekkelijk genoeg zijn voor kandidaat-lezers om inderdaad aan het lezen van het boek te beginnen. Is een omslag een kunstwerk? Of slechts een interpretatie van de roman die het omslag omvat?
4. De uitgever vraagt jullie om samen een derde omslag te ontwerpen voor de volgende druk van Siegfried. De eis die de uitgever aan jullie stelt is dat je daarvoor wel weer een van de motieven in de roman moet gebruiken, maar hij wil nu eens iets anders dan die foto van een jongetje met zijn vader. Lever in: omslag plus een verantwoording van de door jullie gemaakte keuzes.

A

1. Houd jij van waargebeurde verhalen? Wat trekt je hierin aan of juist niet? Bespreek dat met elkaar.
2. Heb je wel eens een boek (film) gelezen (bekeken) die was gebaseerd op iets wat echt gebeurd was? Noem de titel(s) hier.
3. Is Siegfried een waar gebeurd verhaal?
4. Hoewel Siegfried een roman is (fictie dus), heeft Mulisch wel veel elementen gebruikt die wij uit de werkelijkheid kennen. Noteer er daarvan tien.

B

Bekijk de film Der Untergang. Lees van tevoren onderstaande vragen. Bespreek de vragen nadat jullie de film hebben bekeken en noteer jullie gezamenlijke antwoorden.

1. Is deze film gebaseerd op een waar gebeurd verhaal? Hoe weet je dat? 
2. Wat heeft de regisseur eraan gedaan om de film de illusie van werkelijkheid te geven?
3. De beelden uit de film waren voor jullie niet helemaal nieuw, jullie herkenden er ongetwijfeld hoofdstuk 18 uit Siegfried in. Heeft de regisseur van Der Untergang zich gebaseerd op de roman van Mulisch? Waarom denken jullie dat (niet)?
4. Wat is het verschil tussen het dagboekfragment in het motto en dat in hoofdstuk 18?
5. Had de roman ook zonder hoofdstuk 18 gekund? Licht jullie antwoord toe.
6. Wat was het doel van de regisseur met Der Untergang denken jullie? Noteer hier jullie antwoord.
7. Lees in de recensie onder bron 1 wat Ockhuysen schrijft over de bedoeling van Der Untergang. Eichinger wilde dat kijkers van de film het spook recht in de ogen zouden kijken. Hij wilde Hitler laten zien zoals hij waarschijnlijk ook was: de charismatische leider waar de meeste Duitsers enthousiast over waren en die zo de macht naar zich toe kon trekken. Bespreek of jullie vinden dat Eichinger in zijn opzet is geslaagd. Waarom (niet)? Noteer jullie conclusie(s).
8. Met welke van de onderstaande stellingen zijn jullie het eens? Waarom?
   A. Om Hitler als mens beter te leren kennen, maakt het niet uit of je Der Untergang bekijkt of Siegfried leest.
   B. Om Hitler als mens beter te leren kennen, kun je beter Der Untergang bekijken dan Siegfried lezen.
   C. Om Hitler als mens beter te leren kennen, kun je beter Siegfried lezen dan Der Untergang bekijken.

1. volkskrant.nl | Ronald Ockhuijsen, 'Het naakte spook', in: de Volkskrant, 4 november 2004

Ken je deze spannende serie over terrorismebestrijding door de fictieve Amerikaanse organisatie CTU? Federal agent Jack Bauer is de held van de serie en vader van een lastige tienerdochter. In seizoen 1 ontvoeren terroristen de dochter van Bauer om hem onder druk te zetten met ze mee te werken. Die terroristen wisten dat elke ouder in zijn kind een zwakke plek heeft en daar maakten ze gebruik van. Hoe integer Bauer ook is, als het leven van zijn kind op het spel staat liggen de zaken anders en brengt hij zichzelf en anderen in gevaar om het te redden.

1. Vader Hitler lijkt een a-typische vader te zijn wat dit betreft. Hij geeft opdracht om zijn zoon te vermoorden. Waarom deed hij dat?
2. Als je kijkt naar die sterke band die vaders zoals Jack Bauer hebben met hun kinderen, vinden jullie de opdracht die Hitler geeft dan geloofwaardig? Waarom (niet)?
3. Adoptievader Falk krijgt een zware opdracht te vervullen, die hij uiteindelijk toch uitvoert. Vinden jullie dat geloofwaardig? Waarom (niet)?
4. Stel je voor: na de oorlog worden Falk en Hitler voor het gerecht gedaagd voor de moord op Siegfried. Hun beide advocaten adviseren hun om geen schuld te bekennen: de ander is immers de dader! Jullie zijn elk een van deze advocaten: een voor Falk en de ander voor Hitler. Bedenk elk zoveel mogelijk argumenten om de rechter ervan te overtuigen dat jouw cliënt niet verantwoordelijk is. Bereid een slotbetoog voor waarin je deze argumenten gebruikt. Vraag een klasgenoot om als rechter te luisteren naar jullie betogen en jullie daarna te laten weten welke advocaat het overtuigendst was.
   Lever de slotbetogen in en noteer ook welke advocaat het pleit 'gewonnen' heeft en waarom.
5. De Falks bleven trouw aan de belofte die ze hadden gedaan, in de oorlog, maar ook daarna door zo lang te zwijgen. Wat zouden jullie doen? En waarom?

Heb je wel eens last van een 'oorwurm'? Welke wekt(e) de meeste ergernis? Als je het begrip niet kent of je wilt weten hoe je van zo'n oorwurm afkomt, lees dan het artikel van Ellen de Visser (bron 1).
In Siegfried komen verschillende muziekliefhebbers voor en zij hebben misschien ook wel last van zo'n oorwurm. Ze verwijzen regelmatig naar hetzelfde werk, de opera Der Ring des Nibelungen van Wagner. Siegfried is bovendien niet alleen een personage uit (en titel van) Mulisch' roman, het is ook de naam van een personage uit (en titel van een van opera's van) deze cyclus. De Ring des Nibelungen is een literair leidmotief in de roman Siegfried en bevat zelf ook duidelijke (muzikale) leidmotieven. Alles wijst erop dat het de moeite waard is om dit leidmotief in de roman nader te onderzoeken. Dat gaan jullie doen in deze opdracht.

1. Voor lezers die de Ring der Nibelungen niet kennen, gaan jullie een informatieblad maken over de onderdelen ervan. Zoek informatie over de Ring der Nibelungen en doe verslag. Ga in elk geval in op Wagners inspiratiebronnen, op de verhaallijnen in de verschillende delen en op de samenhang tussen die delen ('Das Rheingold', 'Die Walküre', 'Siegfried' en 'Götterdämmerung').
   Uiteraard mag je de taken verdelen. Het informatieblad wordt maximaal twee A4'tjes.
2. Maak nu een inventarisatie van plaatsen waarop de Ring der Nibelungen of een onderdeel ervan wordt genoemd in de roman. Noteer je bevindingen in de tabel hieronder.
3. Maak de onderstaande (deel)opdrachten met behulp van de ingevulde tabel (opdrachten a en b), bron 2 (opdracht c) en bronnen naar keuze (opdracht d).
   a. Omschrijf wat Hitler heeft met Wagner en de Ring der Nibelungen.
   b. Omschrijf wat Herter heeft met Wagner en de Ring der Nibelungen.
   c. Zou Mulisch wat hebben (gehad) met Wagner en de Ring der Nibelungen?
   
   Voor de liefhebbers van filosofie, die een stapje verder willen gaan:
   d. Omschrijf wat Schopenhauer (en Nietzsche) had(den) met Wagner en de Ring der Nibelungen. 
4. Geef tot slot aan of jullie het eens zijn met de onderstaande stelling en motiveer je keus:
   Dat Mulisch in de roman een rol heeft toebedeeld aan de muziek van Wagner is voor mij net zo irritant en zinloos als een oorwurm.
   Eens/oneens, want ...

 tabel

1. volkskrant.nl | Ellen de Visser, 'Nu is het mooi geweest. Hoe krijg ik "Call me Maybe" úit mijn hoofd?', in: de Volkskrant, 26 juni 2012
2. trouw.nl | Léon Hansen, 'Mann, Mulisch en de mythe', in: Trouw, 13 november 2010

Herter ontdekt allerlei overeenkomsten tussen Hitler en (de filosofie van) Nietzsche en deze berusten volgens Herter niet op toeval. Door de associaties van Herter nog eens terug te lezen en ze op een rij te zetten, probeer je in deze opdracht om die romanpassages beter te begrijpen.

1. Wat is jouw beeld van Hitler? Noteer dat voor jezelf in een aantal steekwoorden.
2. Herlees nu hoofdstuk 16 en 17 en maak op basis daarvan een overzicht van de overeenkomsten die Herter ontdekt. Je mag daarvoor de onderstaande tabel gebruiken, maar als je liever een andere opzet gebruikt kan dat ook.
3. Herters laatste woorden zijn: '... hij … hij … hij is hier …' Diezelfde woorden hoort Falk van Hitler op een nacht in 1942. Lees dit fragment in hoofdstuk 10 nog eens terug (p. 99).
   a. Wat kan Hitler bedoeld hebben?
   b. Wat zou Herter bedoeld kunnen hebben met zijn laatste woorden?
   c. Wat zou het verband kunnen zijn tussen die laatste woorden en het overlijden van Herter?
4. Het verhaal van de Falks heeft Herter geholpen om meer greep te krijgen op Hitler. In hoeverre heeft het verhaal van Mulisch jouw kijk op Hitler veranderd? Pak je steekwoorden van vraag 1 erbij en denk na over de volgende vragen:
   a. Is Hitler menselijker of juist onmenselijker geworden voor jou?
   b. Was Hitler een toevallige natuurramp of een logisch gevolg van iets?
   c. Kun je Hitler aanwijzen als de schuldige voor WO II?
   Verwerk je antwoorden in een korte uiteenzetting van 300-400 woorden.

 tabel